Siglir tar il cuntegn

Header

cuntegn

Canortas – il persunal manca Paja magra e tuttina pretensiuns autas a la scolaziun

Sco diversas branschas han actualmain er las canortas grischunas il persunal dal fatg che manca. Quai va uschè lunsch ch'il Kinderhaus a Cuira ha supplitgà ils geniturs da purtar pli tard ils uffants e vegnir pli baud per els. Las pretensiuns: Dapli scolaziun e daners publics per meglras pajas.

In mez onn hajan els tschertgà persunas dal fatg per ina plazza fixa en la canorta nua che radund 20 persunas tgiran var 80 uffants, uschia il president da l'uniun purtadra dal Kinderhaus St. Josef, Vincenzo Cangemi. Els hajan lura però stuì constatar ch'i na gartegia betg da chattar persunal entaifer in temp nizzaivel. Ed il persunal vegniva gia plaunet als cunfins. Vul dir: Sururas, sururas ed anc ina giada sururas. Cunzunt perquai ch'ils geniturs pon purtar lur uffants a partir da las 07:00 la bun'ura e vegnir per els er fin las 19:00 la saira.

I ston vegnir scolads dapli educaturs ed educaturas. Las scolas ston prestar qua dapli. Quai è ina chaussa. L'autra è la finanziaziun. I dovra anc in pau dapli daners dal maun public per ch'ins po pajar ils collavuraturs e las collavuraturas adequat al martgà ed a moda gista.
Autur: Vincenzo Cangemi president da la canorta «Kinderhaus St. Josef»

Dumandà ils geniturs per agid

Sco schliaziun a curta vista hajan els decidì da dumandar ils geniturs, tgi che pudess purtar in zic pli tard e vegnir in zic pli baud per ils uffants. Il resun saja stà praticamain tras e tras positiv, uschia Vincenzo Cangemi. Mintgin emprovia da sa gidar tenor pussaivladad. La chapientscha saja dal tuttafatg qua. Betg tuts possian purtar lur uffants pir a las 08:00 e gia vegnir per els a las 17:00. Ma gia ina mes'ura u in'ura pli tard, respectiv pli baud, saja in agid.

audio
Canortas: L'exempel dal Kinderhaus St. Joseph a Cuira
ord Actualitad dals 24.05.2022.
laschar ir. Durada: 4 minutas 44 Secundas.

Uschia dovria pli pauc persunal la damaun e la saira ed els hajan a disposiziun dapli resursas per il temp durant il di cura che la canorta è uschè u uschia plaina. Problems perquai che la canorta n'adepleschia uschia betg quai che saja fatg giu en ils contracts cun ils geniturs na duessi tenor il president betg dar. I vegnia adina quintà en mezs dis, tuttina sch'ils geniturs portian u vegnian per lur uffants pli baud u pli tard.

Betg la schliaziun a lunga vista

El accentuescha però che l'adattaziun da la purschida saja propi be ina schliaziun interimistica per pigliar davent in pau squitsch. E sin la stad hajan els gia pudì engaschar fix ina nova collavuratura dal fatg. Uschia spera el che quai portia meglierament. Sche quai n'è betg il cas, fissi era da ponderar da reducir il dumber d'uffants. Ma quai duess tenor Vincenzo Cangemi esser l'ultim pass, pertge la dumonda per plazs da canorta saja qua.

Persunal manca dapertut

audio
Canortas: Survista chantunala e pretensiuns vers la politica
ord Actualitad dals 24.05.2022.
laschar ir. Durada: 2 minutas 57 Secundas.

Tenor Alice Bisaz, la co-presidenta da l’Associaziun grischuna da las canortas, saja la mancanza da persunal en tut il Grischun in tema. Quai oravant tut pervi da las uras da tgira che s’augmentan pli e pli fitg. Er la paja ch’è sin in nivel plitost bass, saja ina raschun per la mancanza da persunal. Tar quest fatg saja dumandada la politica. Ina pussaivladad fiss tenor Alice Bisaz da schluccar las directivas, uschia che er umens u dunnas che han bain experientscha en la tgira d’uffants ma betg ina scolaziun, pudessan tgirar ina pitschna gruppa d’uffants. Il pli impurtant per cumbatter la mancanza da persunal saja però la reconuschientscha. E quai betg be da la politica – mabain er da mintga singula gestiun e la finala er da tut ils geniturs.

Ils daners mancan

La scolaziun classica per tgirar uffants en canortas è la persuna da tgira ed assistenza (FaBe) che fa in emprendissadi da trais onns. Per spargnar custs han bleras canortas dentant ils davos onns lavurà cun praticantas enstagl da scolar emprendists. Ussa vegnian las consequenzas visiblas. Quai di Lisa Giorgio che maina la canorta a Mustér. Dasper la mancanza da persunal qualifitgà, creschia era la dumonda per plaz da tgira per uffants pli spert che quai ch’igl è pussaivel da recrutar nov persunal. Per schliar ils problems stuessan tenor Lisa Giorgio il chantun e las vischnancas sustegnair pli ferm finanzialmain las canortas e la scolaziun da basa stuess vegnir simplifitgada.

audio
Canortas: Tge scolaziun dovri? – Schanzas e problems dal mastergn
ord Actualitad dals 24.05.2022.
laschar ir. Durada: 4 minutas 53 Secundas.

Midada da la lescha per la finanziaziun da las canortas duai gidar

Tar il chantun è il cusseglier guvernativ responsabel, Marcus Caduff, conscient da la problematica. El accentuescha però er ch'il problem da la mancanza da persunal dal fatg na saja betg be tar las canortas in grond problem, mabain er en autras spartas. Ed er tar las canortas vesian els omaduas situaziuns – talas che na chattian betg glieud ed autras che chattian il persunal ch'i dovria.

audio
Canortas: Co vesa il chantun la situaziun?
ord Actualitad dals 24.05.2022.
laschar ir. Durada: 6 minutas 7 Secundas.

L'onn passà haja il chantun auzà la cumpart ch'il maun public paja vi da la tariffa da norma. Quai saja cunzunt quella part dals custs per cuvrir ils custs da persunal. La cumpart che vegn pajada da chantun e vischnanca è actualmain tar 40% dals custs da norma – per tut las canortas. Ils custs da norma per la tgira d'in uffant vegnan fixads da la regenza. Quels muntan actualmain a 9.60 francs per ura e da quels surpiglia il maun public 40%, vul dir 3.84 francs per uffant ed ura. Ils prims trais onns d'ina canorta surpiglia il maun public 50%, vul dir 4.80 francs. Il rest dals custs stoppian las canortas guardar da cuvrir cun agens meds. Sche la cumpart dal maun public bastia u betg, saja lura puspè in'autra dumonda.

Marcus Caduff è però da l'avis che las canortas hajan senz'auter la pussaivladad da dar giu dapli dals custs als geniturs. Sa chapescha cun il ristg che ina u l'autra famiglia na possia lura betg pli prestar da dar l'uffant u ils uffants en la canorta, ma qua na prescrivia la lescha nagut. La revisiun da la lescha per la finanziaziun da canortas duess tenor il cusseglier guvernativ però meglierar questa situaziun.

Mo cun daners n'èsi betg fatg. I vegn ad esser ina cumbinaziun da daners e scolaziun. Quai che resta però cun daners e cun scolaziun è la demografia. Nus n'avain simplamein betg avunda uffants che vegnan suenter che pon era surpigliar las plazzas ch'ins creescha.
Autur: Marcus Caduff manader dal Departament d'economia publica e fatgs socials

Tge pudess midar cun la revisiun da la lescha?

Ina proposta che saja en discussiun, saja da flexibilisar la cumpart ch'il maun public paja vid ils custs. Quai muntass lura ch'ina canorta che ha blers geniturs cun autas entradas survegniss per exempel pajà be 10% dals custs da norma. Ina canorta nua che bleras famiglias vivan plitost cun pitschnas entradas survegniss però pajà per exempel 70-80% dals custs da norma ed ils geniturs avessan lura da pajar pli pauc. Quai pudess dar in pau cuntrapais al fatg che canortas cun blers uffants da geniturs bainstants, stattan per il mument finanzialmain meglier che autras ed han uschia er a disposiziun dapli daners per pajas.

In auter punct ch'ins saja vid ponderar è tenor Marcus Caduff da renconuscher emprendistas ed emprendists sco part dal persunal dal fatg da la canorta, praticantas e praticants però betg. Sin in tschert dumber d'uffants dovri numnadamain in tschert dumber da persunal dal fatg. Quai fiss lura in stimul per scolar emprendistas ed emprendists ed uschia cumbatter la mancanza da persunal qualifitgà.

Tar tut quai ch'è en discussiun cun la revisiun da la lescha per la finanziaziun da las canortas èsi però da dir che nagut è anc fixà. La regenza sto anc tractar la missiva cura che quella è lavurada or e la finala decida il parlament.

RTR actualitad 06:00

Artitgels legids il pli savens