Tar las proximas elecziuns dal Cussegl naziunal po il Grischun occupar in sez damain che fin uss (nov 4 sezs). Il Cussegl federal ha deliberà la mesemna l'ordinaziun davart la repartiziun dals sezs tar las elecziuns da renovaziun totalas ch'èn il 2027.
Co vegnan ils sezs en il Cussegl naziunal repartids?
Dapi il 1962 dumbra il Cussegl naziunal 200 commembers e commembras. Ils sezs da la chombra gronda vegnan repartids sin ils chantuns tenor grondezza da la populaziun permanenta. Dapli persunas ch'abitan en in chantun, e dapli sezs che quest chantun survegna en il Cussegl naziunal. Mintga chantun ha però almain in sez, er sche la populaziun è fitg pitschna. Ils pli blers sezs en la chombra gronda ha il mument il chantun Turitg, quai cun 36 sezs.
Mintga quatter onns elegia il pievel tgi che sesa en il Cussegl naziunal. Las proximas elecziuns èn previsas il 2027. Cunquai che la populaziun na crescha betg en mintga chantun tuttina svelt, vegnan er ils sezs scumpartids mintga legislatura da nov sin ils chantuns. Decisivas èn las cifras da la populaziun permanenta dal onn suenter las ultimas elecziuns. En il cas actual èn pia las cifras da l'onn 2024 relevantas. Quellas mussan che la populaziun grischuna è creschida main fitg che quella d'auters chantuns, e ch'il chantun Grischun perda uschia in sez.
Il famus 5avel sez en Grischun
En Grischun mida il 5avel sez tradiziunalmain sia colur. Tar las ultimas elecziuns, il 2023, ha Roman Hug gudagnà in segund sez per la Partida populara, sin donn e cust da la Partida socialdemocrata. Il 2019 èsi stà pli spectacular. Lura han Sandra Locher Benguerel (PS) ed Anna Giacometti (PLD) bittà ora gist dus en uffizi; Heinz Brand (PPS) e Duri Campell (PBD). La raschun da lezzas uras eran las colliaziuns da glistas ch'han fatg in stritg tras il quint dals dus vertents. Ed er il 2015 ha quest ominus 5avel sez midà possessur, lura ha Magdalena Martullo (PPS) surpiglià el da Josias Gasser (PVL).
Pli lungurus» ubain «pli gronda concurrenza»?
La decisiun dal Cussegl federal da questa mesemna procura sa chapescha per discussiuns en il ravugl politic, uschia er a l’ur da la sessiun dal Cussegl grond da quest’emna. Uschia reageschan ils presidents e presidentas da partida:
- Kevin Brunold, president Center grischun: «Ord nossa vista na sa mida betg bler vi da nossa strategia. Cun Martin Candinas avain nus in ferm cusseglier naziunal a Berna. Jau sun persvas che nus vegnin ord atgna forza a recaltgar quel sez en il Cussegl naziunal. Forsa vegnan las elecziuns en avegnir in zic pli lungurusas, perquai ch’i dat in sez damain da reparter.»
- Maurizio Michael, president PLD Grischun: «I vegn pli difficil, damai che pli paucs sezs han da vegnir repartids sin pliras partidas. Sper las quatter partidas grondas datti gea anc autras partidas ch’han in interess dad ir a Berna. La concurrenza en las elecziuns vegn damai pli gronda.»
- Julia Müller, presidenta PS Grischun: «Las cifras mettan atgnamain en vin cler: Sch’i na dat betg pli quel tschintgavel sez, lura vegnan ils quatter sezs restants simplamain repartids sin las quatter grondas partidas en il Grischun. Probabel datti elecziuns cun damain tensiun per il Cussegl naziunal.»
Ed er Roman Hug, il president da la PPS, che sesa en sasez en il Cussegl naziunal è stà en il Cussegl grond, quai pervi da l'elecziun da Valérie Favre Accola da la PPS sco pli auta Grischuna. Sch'i giess tenor las davosas elecziuns, lura perdess el ses sez en il Cussegl naziunal. Per quai na giaja dentant betg: «Actualmain è da nagina impurtanza cun tge strategia che nus giain en dus onns en il cumbat electoral – mabain il fatg ch'il Grischun perda sco regiun da l'ur e muntagnarda influenza a Berna»
Tge capita tar las elecziuns il 2027?
Da prognostitgar tgi che perda tar las proximas elecziuns il sez – ch'i na dat gnanc pli – è grev. La raschun è ch'i dependa fitg da las colliaziuns da glistas – sco l'exempel dal 2019 ha mussà. Avess il Grischun il 2023 mo gì 4 sezs en il Cussegl naziunal, n'avess Roman Hug betg fatg la cursa – malgrà ch'el aveva fatg in zic dapli vuschs che la liberaldemocrata Anna Giacometti. La raschun è il sistem d'elecziun, il proporz. Fan las partidas damai il 2027 las medemas colliaziuns da glistas sco il 2023 èsi fitg probabel che la PPS perda cun Roman Hug ses segund sez.