En la naiv sper la lingia da partenza era la concentraziun la pli auta, sco che l'Institut federal da perscrutaziun e controlla da material (Empa) ha communitgà il mardi. Suenter circa dus kilometers, directamain sur il Lai da Segl, era la concentraziun da PFAS cleramain pli bassa, perquai ch'ils skis perdan spert lur cuvrida da tschaira cun fluor tras la sfruschada.
Ma las valurs eran anc adina elevadas, sco che l'Empa scriva vinavant. Quai saja problematic, perquai che las «chemicalias eternas» pon arrivar directamain en las auas cun la luada da la naiv la primavaira e s'accumular là en ils organissems aquatics e peschs.
Gia il 2021 aveva il «K-Tipp» rapportà davart PFAS cumprovà en peschs dal Lai da Segl. L'associaziun internaziunala da skis FIS è s'exprimida il medem onn per in scumond da las tschairas cun fluor.
Uffizialmain n'èn las tschairas cun PFAS betg pli lubidas al Maraton da skis engiadinais. Tar ils 10 curriders ils pli svels n'èn ellas betg vegnidas cumprovadas. Ma in bloc da tschaira po tegnair onns, tschaira pli veglia cuntegna quasi adina PFAS. Ils scienziads na partan perquai betg d'ina mala intenziun tar la gronda part, mabain d'ina sensibilisaziun insuffizienta.
Ils perscrutaders da l'Empa cusseglian als curriders e curridras da cumprar nova tschaira da skis. Las substanzas sajan nuschaivlas ed i na fetschia nagin senn da reparter quellas en la natira be per esser in zic pli spert.
I na fa simplamain nagin senn da laschar arrivar en l'ambient substanzas uschè stablas per in pèr minutas avantatg.
Tar las provas han ils perscrutaders era chattà chemicalias en il terren. «Tar talas concentraziuns exista gia il privel che las PFAS s'accumuleschan en la charn dals arments che pasculeschan là e mainan ad ina surpassada da las valurs lubidas», vegn cità Markus Zennegg da l'Empa.
La classa da substanzas PFAS cumpiglia millis da cumposiziuns chemicas. Communablas èn ad ellas duas chaussas: Ellas cuntegnan lioms da fluor-carbon ed ellas èn extraordinariamain stablas. Ellas na sa decumponan strusch en l'ambient. Las consequenzas per la sanadad da las PFAS n'èn anc betg cumplettamain chapidas, ma ellas vegnan messas en connex cun bleras malsognas, da donns als organs fin al cancer.