Sut il num «L'ura dals utschels d'iert» envida l'organisaziun per la protecziun da la natira Birdlife Svizra mintg’onn ina e scadin da dumbrar utschels che vivan en noss ierts e da sa participar uschia al pli grond project da scienza cun participaziun da la populaziun che ha lieu en Svizra.
Co funcziuna l'acziun?
Avrir la boxSerrar la box
Dumbrai ils utschels che Vus vesais en iert, davent dal balcun u terassa ubain en in parc (betg en il guaud, damai ch'i va per utschels che vivan en territoris d'abitadi). Sco agid serva in flyer da BirdLife Svizra.Sche Vus vulais sa far fit per l'acziun chattais a la fin da quest artitgel dus quiz per differenziar ils utschels sin basa da la parita e dal chant.
Evitai dumbraziuns dublas. Exempel: Sche Vus vesais duas giadas in pasler singul e pli tard trais exemplars en ina, pudais annunziar trais paslers. Sch'ins vesa l'emprim ina merlotscha masculina (nair cun pichel mellen) e pli tard in exemplar feminin (brina cun pichel brin) pon ins nudar omaduas.
L'acziun ha cumenzà mesemna, ils 10 da matg e dura enfin dumengia, ils 14 da matg 2023.
Las finamiras primaras da l’acziun «L’ura dals utschels d’iert» saja d’ina vart da dasdar l’interess per ils utschels che vivan en noss conturn. Dentant er da sensibilisar la populaziun per la sminuziun da la natira en ils lieus abitads e da mussar quant impurtant ch’igl è per ils utschels sco che nus carstgauns furmain e structurain noss ierts.
Legenda:
Ann Walter è manadra da project tar Birdlife Svizra.
Birdlife Svizra
Nus vesain ch’igl ha en ierts divers cun plantas indigenas en media quatter giadas dapli differentas spezias d’utschels ch’en ierts vids, sco ierts da crappa.
Quellas enconuschientschas haja Birdlife perquai ch'i vegnia adina er dumandà sin il formular d’annunzia sco ch’il conturn vesa or nua ch’ils utschels èn vegnids observads.
audio
Utschels: Finamira da l'acziun da dumbrar utschels en iert
03:09 min, ord Actualitad dals 12.05.2023.
Maletg: Keystone
laschar ir. Durada: 3 minutas 9 Secundas.
Observar utschels cun l'experta
Insatgi che na fa nagin pass or da chasa senza far stim dal mund d’utschels è l’experta d’utschels Natalina Signorell. Nus avain accumpagnà ella tar in’observaziun d’utschels sin la Quaderwiese amez Cuira.
Legenda:
Natalina Signorell ha ina gronda passiun per utschels e va regularmain ad observar els.
RTR
A mes scolars ed a mias scolaras di jau: atgnamain èn utschels dinosaurs che sgolan.
audio
Utschels: Guardar utschels cun l'experta
05:18 min, ord Actualitad dals 12.05.2023.
Maletg: Pixabay
laschar ir. Durada: 5 minutas 18 Secundas.
Legenda:
Intginas da las spezias d'utschels che nus avain inscuntrà sin la Quaderwiese a Cuira: il pasler (Spatz), il maset grond (Kohlmeise) ed il chardelin (Stieglitz). Ed in cumpogn d'in tal utschel mellen, in pirol che Natalina Signorell ha inscuntrà a Panaduz (da sura sanester a sut dretg).
Pixabay
Tge dovri per observar utschels?
Avrir la boxSerrar la box
Tips e trics da l'experta d'utschels Natalina Signorell:
Tge è il pli impurtant per observar utschels? Temp, pazienza ed in spievel da champagna.
Cura èsi il meglier per observar utschels? Fitg baud la damaun cura ch'il suglegl va si.
Tge enconuschientschas ston ins avair?
Sch'ins ha fatg in curs èsi d'avantatg, ma mintgina e mintgin po er simplamain seser en iert e cumparegliar quai ch'ins vesa cun fotografias sin ina app u cun in cudesch.
L'inimi sin quatter chomas
In dals gronds privels per ils utschels d'iert viva en massa tegnairchasas dal Grischun – noss giats.
Legenda:
In giat a la chatscha da columbas.
Pixabay
audio
Il giat sco grond inimi
04:11 min, ord Actualitad dals 12.05.2023.
Maletg: Keystone
laschar ir. Durada: 4 minutas 11 Secundas.
Tge far sch'il giat porta in utschel viv?
Avrir la boxSerrar la box
Tips da l'experta d'utschels Natalina Signorell:
Sche l'utschè è nunblessà pon ins metter el en ina stgatla da chartun cun rusnas per l'aria e laschar sa quietar el en in lieu quiet avant che puspè laschar liber el. Impurtant è da guardar da laschar liber l'utschè senza ch'il giat vesa nua che l'utschè vegn or.
Sche l'utschè è blessà (levamain), cusseglia l'experta da dalunga desinfectar la plaja cun in med plitost ferm. Perquai che l'infecziun ch'i dat pli tard saja il problem principal e betg la blessura seza. Encunter l'infecziun stuess ins dar antibiotica. Utschels blessads pon ins purtar en staziuns da tgira ch'i dat en differents lieus en il Grischun. Ils contacts da las staziuns chatt'ins sin la pagina d'internet da Birdlife Svizra.
Sche l'utschè è blessà grevamain, uschia ch'ins vesa e senta ch'el ha nagina schanza da surviver ston ins sez decider quant ch'ins cumporta da far. Quels utschels pon ins era purtar en la staziun da tgira, là vegn l'utschè accumpagnà durant sias ultimas uras da vita. Ins po er metter el enavos en la natira, là vegn el reintegrà en il ciclus da vita. U sch'ins è bun da far quai sez, pon ins era deliberar el dal patir.
Co sminuir il success da chatscha dal giat?
Giats che han enturn culiez in spezial cularin lartg cun colurs fermas e musters tschiffan 40% pli pac animals da preda che lur cumpogns senza cularin. Quai è vegnì perscrutà en in studi che la staziun ornitologica svizra da Sempach e da l'uniun SWILD ha fatg l’onn passà. Sch'il giat ha en in cularin colurà cumbinà cun in scalin, sa sminueschan las predas fatgas anc pli fitg – per enfin 60%. Il studi è vegnì fatg cun giats da possessuras e possessurs voluntaris da l'entira Svizra. E quellas han manegià ch’ils giats hajan sa disà spert vi dal nov accessoire. Impurtant è da prender in cularin che s’avra spert – en cas ch'il giat resta pendì insanua.
Legenda:
In giat cun in cularin che duess sminuir il success da chatscha.
Kathi Märki / swild.ch
Legenda:
Tschuetta da guaud (Waldkauz)
Stefan Venzin
11 / 23
Legenda:
Merl da l'aua (Wasseramsel)
Stefan Venzin
12 / 23
Legenda:
Fringhel (Buchfink)
Stefan Venzin
13 / 23
Legenda:
Maset blau (Blaumeise)
Stefan Venzin
14 / 23
Legenda:
Maset blau (Blaumeise)
Stefan Venzin
15 / 23
Legenda:
Beffarel da curtin (Gelbspötter)
Stefan Venzin
16 / 23
Legenda:
Anda mandarina (Mandarinente)
Stefan Venzin
17 / 23
Legenda:
Chardelin (Stieglitz / Distelfink)
Stefan Venzin
18 / 23
Legenda:
Merlotscha (Amsel)
Stefan Venzin
19 / 23
Legenda:
Pasler da prada (Feldsperling)
Stefan Venzin
20 / 23
Legenda:
Maset grond (Kohlmeise)
Stefan Venzin
21 / 23
Legenda:
Irun grisch (Graureiher)
Stefan Venzin
22 / 23
Legenda:
Tursch perniclà (Misteldrossel)
Stefan Venzin
23 / 23
Legenda:
Marel grond (Gänsesäger)
Stefan Venzin
Co sa participar
Avrir la boxSerrar la box
Tramettai Vossa(s) fotografia(s) cun Voss num via mail a multimedia@rtr.ch ubain per WhatsApp a 079 200 70 07.
Dretgs da fotos
Cun trametter fotografias ad RTR essas Vus d’accord che las datas da persunas vegnan duvradas en connex cun l'acziun «Utschels d'iert». Dapli infurmaziuns chattais Vus sut https://www.rtr.ch/dretgs.
Vinavant dais Vus uschia Voss consentiment che las fotografias pon vegnir publitgadas sin rtr.ch e ses chanals socials.
RTR resalva il dretg da betg publitgar fotografias.
Enconuschais ils utschels che vivan en il Grischun?
Testai Vossa savida cun noss quizs.
Tge utschè è quai?
Tge utschè chanta?
audio
Giana Cantieni emprova il quiz live en il radio
05:05 min, ord Actualitad dals 12.05.2023.
Maletg: Pixabay
