Igl è l'entschatta dal 19avel tschentaner. A Trin en Surselva nascha in buob, il segund da 21 uffants – Christian Caflisch. Christian viva la vita tipica d'in pastizier grischun: creschì si en povradad, banduna el cun 15 onns sia patria e va en l'Italia dal Nord tar parents ch'èn pastiziers.
Tranter il 16avel e 20avel tschientaner èn blers mats dal Grischun ids a l'exteriur per emprender co ch'ins fa pettas, creflis, café e turtas. Tenor Alexandra Pöllinger, pedagoga da museum al museum retic a Cuira, è la vita d'in pastizier stada tut autra che dultscha, cun blera lavur e fitg pauc confort.
Cunzunt ils emprendists han stuì lavurar 15 fin 18 uras per di. Els n'avevan nagin agen letg e stuevan schubregiar bler – igl era ina lavur fitg, fitg stentusa.
Blers han survegnì malsognas dals pulmuns u dals egls. Questas malsognas eran per part mortalas, ed er l'encreschadetgna e stancladad han fatg grev la vita als giuvens. Tuttina èn blers giuvens partids mintg'onn da chasa ed han empruvà lur fortuna en tut l'Europa – a Lissabon, Varsovia u Venezia.
Il giuven Christian Caflisch da Trin è stà in da quels ch'ha gì success. Cun 30 onns avra el ses agen café a Palermo en Sicilia e pauc suenter ha el schizunt emprendists che vegnan tar el per emprender la lavur da pastizier. Scoi vegn rapportà en documents vegls èn sias spezialitads figuras da marzipan, per exempel da differents fritgs. Questas figuras èn vegnidas coluradas cun penels fins – e durant la stagiun auta da stad èn 4-5 pastiziers stads occupads cun colurar questas figuras.
-
Bild 1 von 4. Christian Caflisch e sia dunna Eliza. Bildquelle: MUSEUM RETIC.
-
Bild 2 von 4. Il café da Christian Caflisch. Bildquelle: MUSEUM RETIC.
-
Bild 3 von 4. Broschura istorica da reclama da la Pastizaria C. Caflisch da Palermo. Bildquelle: MUSEUM RETIC.
-
Bild 4 von 4. Tavla da pastizaria antica per il café Caflisch. Bildquelle: MUSEUM RETIC.
Ma il success dals Grischuns n'ha betg tegnì en perpeten, e suenter plirs tschientaners èsi stà a fin cun ils pastiziers. A Venezia gia en il 17avel tschientaner, ma definitivamain èsi stà finì suenter l'emprima Guerra mundiala e la Revoluziun russa.
Ils ultims pastiziers ch'eran anc en Russia, èn turnads a chasa il pli tard suenter la revoluziun russa.
Ils pastiziers èn turnads a chasa, blers cafés han stuì serrar. Blers, dentant betg tuts. Il Café da Christian Caflisch exista numnadamain anc oz.
El vegn betg pli manà da la famiglia Caflisch e n'è betg pli spezialisà sin figuras da marzipan. Ma el exista anc: ina regurdientscha a l'istorgia grischuna e rumantscha.