Siglir tar il cuntegn

Header

cuntegn

Trieps, pèrins e singuls Il luf en Grischun

L'emprim triep da lufs en Svizra ch'è sa furmà dapi l'extincziun il 19avel tschientaner è stà al Calanda. Il 2012 ha in pèrin, ch'era sa domicilià l'onn avant en il Grischun dal Nord, survegnì pitschens. RTR dat ina survista.

Quants lufs che vivan actualmain en il Grischun è intschert. Il chantun ha ils davos dus onns identifitgà 104 differents exemplars, sco l'Uffizi da chatscha communitgescha ils 20 da favrer 2023. Cun quai che tscherts lufs bandunan il chantun u crappan, na saja betg simpel da determinar il dumber precis. Ina stimaziun da l'uffizi per chatscha vegn sin almain 94 lufs en il chantun.

10 trieps sin territori grischun

Il 2012 è sa furmà en la regiun dal Calanda l'emprim triep da lufs en grischun dapi il 19avel tschientaner, en il mument quinta il chantun 10 differents trieps che vivan sulettamain u per gronda part sin il territori dal chantun (stan favrer 2023). Il pli nov è il triep dal Corn da Lantsch, resultats d'analisas geneticas han confermà sia existenza il schaner 2023.

Il triep da Morobbia viva en la regiun da cunfin tranter la Mesolcina ed il Tessin. En pli èn vegnids fotografads l'onn passà trais lufs sin il territori da Soazza, els tutgan probablamain tar in triep che viva la gronda part dal temp en l'Italia.

Nua vivan lufs?

Tras il Grischun passan adina puspè lufs, tras quai n'èsi betg simpel da determinar tgenins che vivan permanentamain en il Grischun. Las analisas dal chantun mussan dentant il suandant:

Cumprova per almain in luf: Mut, Lai, Bivio, Bregaglia, Val Calanca.

Cumprova per dus u trais lufs: Tavau, Claustra, Mesolcina centrala, Tschiertschen-Praden ed Arosa, Zernez e Val Müstair.

Sin il territori da S-chanf, Valsot e Scuol hai dà differents segns da lufs, i n'è dentant betg anc cler, sche quels lufs vivan permanentamain en quellas regiuns u èn be da passagi.

Donns e regulaziun

Tenor il chantun han lufs attatgà l'onn 2022 150 giadas animals da niz. 517 animals – per gronda part nursas – èn vegnidas feridas u crappadas, en congual cun il 2021 è quai ina reduplicaziun.

Malgrà ch'il luf tutga tar ils animals protegids: Cun il consentiment da l'Uffizi federal d'ambient (BAFU) pon ils chantuns regular il dumber d'animals protegids – sch'igl ha dà donns malgrà ch'ins ha prendì mesiras da protecziun. Quai prescriva l'Ordinaziun federala da chatscha.

Premissas per sajettar in luf

Avrir la box Serrar la box

Tenor l'ordinaziun federala da chatscha dastga in luf singul vegnir sajettà, suenter ch’el accumplescha ina da las suandantas premissas:

  • stgarpà entaifer quatter mais 25 animals da niz pitschens
  • stgarpà entaifer in mais 15 animals da niz pitschens
  • stgarpà entaifer quatter mais 10 animals da niz pitschens, sch'igl ha pli baud gia dà donns entras lufs
  • stgarpà entaifer dus mais 2 animals da niz gronds

Sco animals da niz gronds valan las spezias bovinas, equestras e camelids dal mund nov – tranter auter èn quai vatgas, chavals, asens, camels e lamas. E las reglas valan mo sche mesiras da protecziun supportablas èn gia avant maun.

Lufs d'in triep dastgan vegnir sajettads sche quel:

  • ha stgarpà entaifer quatter mais 10 animals da niz
  • è sa reproducì en il medem onn

Maximalmain la mesadad dals chaniels dastgan vegnir sajettads.

Sch'i sa tracta d'in luf ch'appartegn ad in triep è ina lubientscha dal BAFU necessaria per pudair sajettar. Tar in luf singul dastga il chantun dar la lubientscha da sajettar senza consentiment da l'Uffizi federal d'ambient.

L'onn 2022 èn vegnids sajettads 10 lufs en il Grischun. Set da quels eran part d'in triep e trais eran lufs singuls. En pli è vegnì sajettà in ibrid chaun e luf en la Val dal Rain da Cuira e trais lufs èn vegnids sut autos tranter Cuira e Maiavilla.

Regulaziun da lufs problematics

Dals trais lufs problematics che n'eran betg part d'in triep è vegnì sajettà in il schaner 2022 sin il territori da Cumpadials, el aveva stgarpà il 2021 in vadè.
Ils 24 da settember ha in chatschadur cun autorisaziun dal chantun pudì sajettar ina luffa. Ella era part d'in pèrin ch'ha chaschunà donns sin la Börteralp sin il territori da Claustra. En pli è vegnì sajettà in luf blessà en la Lumnezia la fin october 2022.

Triep dal Beverin

Gist il triep dal Beverin ha ils davos onns adina puspè stgarpà in dumber d'animals da niz che surpassa la limita. Tenor la lescha vegn el classifitgà sco «problematic». Perquai ha la surveglianza da chatscha sajettà cun la lubientscha dal BAFU il bab dal triep dal Beverin la notg sin ils 9 da november. Gia la stad han ins sajettà dus luffins dal triep dal Beverin.
En schaner 2023 ha il Tribunal administrativ decidì ch'il BAFU saja stà memia strict tar las decisiuns per lubir da sajettar il bab-luf. Per regular lufs, ch'èn part da trieps dovran il chantuns ina lubientscha da la Confederaziun.

Triep da Moesola

Er en autras regiuns èsi vegnì tar stgarps d'animals da niz che lubeschan da sajettar lufs singuls. Dal triep da Moesola dastgan dus lufs giuvens vegnir sajettads. In ha la surveglianza da chatscha sajettà ils 9 d'october, dentant èsi per sbagl vegnì sajettà il bab dal triep – senza la lubientscha dal BAFU. Ils geniturs dal triep èn protegids spezialmain da la lescha.

Co sa cumportar envers il luf?

Avrir la box Serrar la box

Tgi ch'entaupa in luf duai

  • star airi e restar ruassaivel, pertge sch'il luf remartga in uman, s'allontanescha el normalmain. Sch'il luf na fugia betg, alura èsi bun da sa far attent cun ferma vusch e da sa retrair plaunsieu
  • betg s'avischinar al luf – era betg per far fotografias
  • betg suandar in luf
  • guntgir lieus nua ch'ils lufs han pitschens
  • betg pavlar lufs
  • dustar mangiativas e rument p.ex. suenter grillar per ch'il luf na vegnia betg attratg
  • tegnair sut controlla il chaun ubain avair el vid la corda
  • annunziar a la guardiaselvaschina lufs cun cumportament problematic, selvaschina stgarpada ubain donns e conflicts

Funtauna: Uffizi da chatscha dal Grischun

Triep da Wannaspitz

Ils 4 d'october 2022 è ina luffa giuvna vegnida sajettada datiers d'ina vischnanca lumneziana ed ils 30 d'october in luf giuven sin il territori da Val Son Pieder. La notg dals 19 da november ha l'Uffizi da chatscha chantunal sajettà in terz luf giuven sin il territori da la vischnanca da Lumnezia.

RTR actualitad

Artitgels legids il pli savens

Scrollar a sanestra Scrollar a dretga