Els n'èn strusch da vesair, ils bunkers da cumbat che vegnivan ina giada titulads sco arma secreta da l'armada svizra. Sut in viertgel nunsignificant sa zuppa in bittaminas dubel che po sajettar granatas mortalas. Da quels cumplexs da bunkers cun bittaminas datti en Svizra passa 100. Els protegian ils cunfins dal pajais e las axas da transit.
In dals bunkers sa zuppa a Trin. Quai è in dals paucs bunkers cun bittaminas che n'èn betg secrets. L'armada ha vendì il cumplex ad in'uniun privata – curt avant l'attatga russa sin l'Ucraina. Sis cumplexs da bunkers ha l'armada vendì avant questa guerra. Dapi l'attatga russa èn tut ils plans da surdar bunkers a privats franads.
-
Bild 1 von 4. Dal bunker a Trin pon ins vesair be in viertgel. Sche quel sa mova da la vart, cumpara in bittaminas dubel che po sajettar en tuttas direcziuns radund otg kilometers. Bildquelle: SRF.
-
Bild 2 von 4. «Nus essan en la situaziun fortunada che nusa avain pudì surpigliar ina dals paucs bunkers e far accessibel a la publicitad», di Markus Diethelm, president dal museum da fortezza a Trin. Bildquelle: SRF.
-
Bild 3 von 4. A Trin èn be vegnidas sajettadas 20 granatas per testar. «En l'indriz n'hai mai dà in curs da repetiziun, igl è quasi in indriz nov», declera Markus Diethelm. Bildquelle: SRF.
-
Bild 4 von 4. En la stanza da muniziun hai plaz per 3'000 granatas. Cun quai avess ins attatgà en cass da guerra truppas u era panzers singuls. Bildquelle: SRF.
En construcziun fin 2003
Il bunker da cumbat a Trin è vegnì construì il 1988 tut secret. L'ultim cumplex da bunkers ha l'armada inaugurà il 2003 e gia prendì ord funcziun paucs onns pli tard. La Confederaziun ha procurà che las armas na possian betg pli sajettar. Ma quai pudess ins puspè midar.
2018 ha il parlament decidì da spazzar ils cumplexs da bunkers cun bittaminas perquai che l'inimi mancava. Il minister da defensiun da lez temp Ueli Maurer quintava lura cun custs dad ina milliarda francs – tuttina bler sco la construcziun da la rait aveva custà. El ha tschantschà da la «fin dal concept da reduit».
Uss di il schef da l'armada Thomas Süssli per l'emprima giada envers SRF: El possia s'imaginar da puspè prender en funcziun ina part dals bunkers cun bittaminas.
Ina gronda part è en in stan fitg bun e pudess vegnir reactivà en curt temp cun il consentiment dal parlament.
Ord vista militara faschessi senn da reactivar singuls cumplexs perquai ch'ils bunkers da bittaminas èn en tscherts secturs da terren ils sulets indrizs militars, di Süssli.
Da «retro-nostalgia» e «cumbat en foss en la Val dal Rain»
Per la politicra da la Partida socialdemocratica Priska Seiler Graf, presidenta da la Cumissiun per la politica da segirezza dal Cussegl naziunal, n'èn quels plans nagut. «Ils bunkers cun bittaminas èn retro-nostalgia», di ella. Il dischavantatg: Els sajan liads al lieu ed uschia immediat destruids cun muniziun direcziunada.
Il schef da l'armada tegna cunter: Er en ina guerra moderna na sajan quels bunkers da cumbat betg da destruir uschè simpel. Ils bunkers da bittaminas sajan protegids fitg bain, di Süssli. «I dovra in culp perfetg en il cumplex per destruir quel.»
Che l'armada vul puspè reactivar per part ils bittaminas en fortezzas fa plaschair al politicher da segirezza da la Partida populara svizra Werner Salzmann. Il cusseglier dals chantuns da Berna è sa defendì en il parlament pliras giadas cunter la spazzada dals bunkers. En la guerra en l'Ucraina hajan lieu cumbats en foss sco en l'Emprima Guerra mundiala, di Salzmann.
Sche jau pens vi d'in cumbat en foss en la Val dal Rain, lura fissan nus probablamain leds per questas fortezzas, bittaminas e sistems d'armas.
Per entant duajan ils passa 100 cumplexs da bunkers da cumbat servir sco magasins da muniziun u sco chantunament per truppas. Las armas duain pir vegnir reactivadas sche la situaziun da smanatscha sa pegiurass.
Or da l'archiv: