Ils «tütsch-svizzers» dian tar tut categoricamain «na». Perquai è «nein» per blers romands il sulet pled tudestg ch’els enconuschan. Frédéric Recrosio ad ina tschertga desperada dad in «ja» tudestg.

Il chaud dal sulegl, las palmas che derasan sumbriva, las undas dals lais calmantas, per blers Svizzers, cunzunt per quels da la Svizra tudestga, è il Tessin il lieu da vacanzas ideal. Ed uschia han blers dad els decidì da passentar la saira da la vita en il Tessin. Frédéric Recrosio ha vista la cha

Il franzos, il talian ed il rumantsch èn linguas latinas, linguas parentadas ina cun l’autra. Pia pudess’ins spetgar ch’ils abitants da quellas regiuns tractan in l’auter er in zic da parent. Ma il svizzer-talian Flavio Sala s’ha en mintga cas sentì fitg sulet en las regiuns da la Svizra franzosa.

Astg’ins pretender da sasez d’enconuscher la buna cuschina, sch’ins ha inventà il Schüblig, il Maggi e l’Aromat? Flavio Sala va a Soloturn a la tschertga da las isanzas da mangiar dals tütsch-svizzers.

Sin las vias tessinaisas sent’ins svelt tgi ch’è turist e tgi indigen. Ils indigens van sco ils nars cun auto, parcheschan dapertut ed amez la via, e las reglas da traffic n’enconuschani er betg. La bernaisa Lisa Catena sin visita da quest chaos da traffic.

Ils romands èn senza dubi gia adina stads gronds producents da vin. Ma ston ins perquai era gist als baiver tuts sez? Lisa Catena ha fatg in viadi scientific en la Svizra romanda ed ha examinà la chaussa a fund.

Ils Tessinais na vegnan betg pli gugent en il Grischun. E quai ord in sulet motiv: Els teman da survegnir ina multa. Per ir memia svelt cun l'auto, per avair ramassà memia blers bulieus, simplamain per tut. Flavio Sala fa l'emprova cun l'exempel a Savognin.

Cler, per il rest da la Svizra pon ils Rumantschs u er il Grischun en general surviver mo grazia a las subvenziuns che vegnan si da Berna. Mo la bernaisa Lisa Catena na chatta a Samedan cun quella opiniun betg mo amis.

Pli lunsch ch’ins s’allontanescha dal territori rumantsch e pli pauc preschent ch’els èn. Ils Romands han mintgatant schizunt l’impressiun ch’i gnanca na dettia ils rumantschs. Èni forsa sco Guglielm Tell mo in mitus? Frédéric Recrosio va a Cuira ed a Laax a la tschertga dal rumantsch.

Sch’ins è naschì e creschì si a l’ur dal Lai da Genevra, lura è quai senza dubi in regal da Dieu. Ma è quai propi ina raschun da tegnair il nas uschè ad aut? Flurin Caviezel a la tschertga da mussaments per quella arroganza.

Nus essan en il sid, las terrassas da las ustarias èn plainas. Gnanc olma da carstgaun patratga qua vid il lavurar. A Locarno ha Flurin Caviezel sa laschà inspirar da quel «dolce-far-niente».

Ils Turitgais, cunzunt quels a la Bahnhofstrasse, quels èn adina en il stress, n’han peda per nagut auter che per il lavurar. Schizunt durant la pausa da la lavur n’hani betg la peda da discurrer cun quel curius Grischun cun num Flurin Caviezel.

Quels da la Svizra taliana han l'impressiun ch'ils tütsch-svizzers mangian mal, il Grischun è per els ina regiun da multas e da subvenziuns, e sa chapescha ch'ils Romands baivan gia la damaun baud il «ballon de vin». Ed ils Tessinais na lavuran uschè u uschia quasi mai. Constattan quels clichés? Cun