Ir al cuntegn

Noss films documentars

Dokumentarfilme mit deutschen Untertiteln.

Patricia Scarpatetti viva a San Pedro Sula, ina da las citads las pli criminalas dal mund. Là ha la Surmirana bajegià in vitg cun 104 chasas per 104 famiglias ch’han pers lur dachasa durant ils huricans l’onn 2020. Ella s’engascha gia dapi 17 onns per uffants abandunads a Honduras e cun il nov project vul ella porscher a famiglias ina nova perspectiva. Malgrà che las chasas èn gratuitas èsi tut auter che simpel da chattar las famiglias adattadas. Il film accumpogna Patricia Carpatettitras il lung process da selecziun e mussa co ch’il nov vitg po midar las vitas da las abitantas e dals abitants.
26 min
El saja naschì en il fauss tschientaner, di Jérôme Salgat, perquai ch’el saja dal tuttafatg incumpatibel cun la vita da consum moderna. El admira plitost ses perdavants che vivevan a moda simpla ed autonoma. Cun ses 34 onns ha il giuven Vallesan vivì trais onns en sia chasa veglia ad Isérables en il Vallais senza aua currenta ed electricitad. El è sa decis da viver ina vita modesta sco avant tschient onns e sa deditgescha a sias passiuns: als chavals ed a la lavur da charrer, ina professiun ch’è sin svanir. In purtret dal giuven Vallesan che viva a la veglia.
26 min
Tavau è daventà in magnet per giasts gidieu-ortodoxs da tut il mund. La stad fan var 3’000 giasts gidieus vacanzas a Tavau, nua ch’i dat ina sinagoga e butias cun ina purschida da vivondas koschras. Ma adina puspè datti renfatschas d’antisemitissem. L’ultima giada il favrer 2024, perquai ch’ina butia da sport na vuleva betg pli affittar scarsolas a giasts gidieus. Bleras persunas indigenas na ristgan betg pli da s’exprimer publicamain – i saja in tema spinus. Ed ils giasts gidieu-ortodoxs giaudan las muntognas, sa tegnan vi da lur 613 reglas religiusas e guntgeschan cameras. Malgrà tut quai èsi reussì da discurrer cun purs, gastronoms e turistichers da Tavau – e nus avain perfin survegnì in’invista en il mintgadi da vacanzas d’ina famiglia ortodoxa da l’Israel.
28 min
Cumbinar Queen cun Humperdinck, Polo Hofer u Beethoven – quai che tuna impussibel fa l’Operetta Ardez en sia pli nova producziun. Il pitschen team creativ enturn Chasper Curò Mani ha elavurà in potpurri musical sin basa da l’operetta «Hänsel e Grettina» dal cumponist Humperdinck. L’autur da films Casper Nicca ha pudì accumpagnar Chasper Curò Mani e sia truppa davent da l’emprima prova fin la premiera ad Ardez. Uschia ha el pudì documentar l’entir svilup da l’operetta, e quai dals exercizis da las chantaduras e dals chantadurs professiunals fin a las sfidas tecnicas ch’els han stuì schliar. Il film dat in’invista intima en in process creativ.
26 min
Il 1. da settember 1824 gartegia als dus chatschaders da chamutschs Augustin Biscuolm da Mustér e Placi Curschellas da Trun la primascensiun dal Tödi. Pader Placi a Spescha – il pionier da l’alpinissem – mussa ad els ina ruta pussaivla per ir sin il Tödi. Per il pader da 72 onns è l’aventura sin ses culm tant bramà memia fadiusa. Cun ses telescop persequitescha el il success da ses dus cumpogns davent da la Val Russein. A quella conquista legendara deditgeschan ils CUNTRASTS dus films. Il segund film documentescha in’ascensiun dal Tödi dad oz. Alpinists grischuns e glarunais ascendan communablamain lur culm preferì.
25 min
Il 1. da settember 1824 gartegia als dus chatschaders da chamutschs Augustin Biscuolm da Mustér e Placi Curschellas da Trun la primascensiun dal Tödi. Pader Placi a Spescha – il pionier da l’alpinissem – mussa ad els ina ruta pussaivla per ir sin il Tödi. Per il pader da 72 onns è l’aventura sin ses culm tant bramà memia fadiusa. Cun ses telescop persequitescha el il success da ses dus cumpogns davent da la Val Russein. A quella conquista legendara deditgeschan ils «Cuntrasts» dus films. L’emprim film raquinta l’istorgia da la primascensiun, undrescha ses eroxs ed ils merits dal pader alpinist. Ils aventuriers eran equipads cun in fist da viandar enferrà, chalzers auts bain adattads als pes e cun in toc taila per proteger la fatscha dad arsas dal sulegl – era quai mussa il film.
26 min
Suenter las festas centenaras dal 1824, 1924 e 1974 sa regorda Trun per la quarta giada da la fundaziun da la Ligia Grischa dals 15 e 16 da mars 1424. Co festivescha Trun ils 600 onns Ligia Grischa e co festivav’ins pli baud? Tge han ins chantà a chaschun da las differentas festas commemorativas e co han quellas chanzuns influenzà la creaziun da l’identitad rumantscha e l’integraziun dal Grischun en Svizra? Respostas dattan dus films documentars en ils «Cuntrasts».
26 min
Suenter las festas centenaras dal 1824, 1924 e 1974 sa regorda Trun per la quarta giada da la fundaziun da la Ligia Grischa dals 15 e 16 da mars 1424. Co festivescha Trun ils 600 onns Ligia Grischa e co festivav’ins pli baud? Tge han ins chantà a chaschun da las differentas festas commemorativas e co han quellas chanzuns influenzà la creaziun da l’identitad rumantscha e l’integraziun dal Grischun en Svizra? Respostas dattan dus films documentars en ils «Cuntrasts».
Quest video n'è betg disponibel en voss lieu.
Per surmuntar muntognas ston ins mintgatant bunamain spustar muntognas. Avant stgars 120 onns è reussida a la Viafier retica ina prestaziun d’inschigneria extraordinaria cun construir in tunnel che collia la Val d’Alvra cun l’Engiadin’Ota. Proximamain vegn il segund tunnel da l’Alvra dà liber per il traffic da trens. Ils ultims 10 onns è la construcziun dal nov tunnel che vegn a remplazzar il vegl stada il pli grond plazzal dal Grischun. Bler è capità durant quest temp, bler è era sa midà. Quest film ans maina sin in viadi en il passà. El mussa las sfidas da las persunas responsablas per il project, dals inschigners e dals miniers da perfurar ina segunda giada il massiv da l’Alvra. In duel tranter muntogna e maschina. In congual tranter vegl e nov. In viadi tras 5860 meters istorgias, da l’emprima palada fin a la realisaziun.
26 min
El fa skis. E vi da gliez lavura el cun perseveranza gia in detg mument. Sia lavur è sia passiun, e tuttina è sia passiun dapli che mo skis. Cun la marca e la firma ZAI è Simon Jacomet daventà avant bun 20 onns in sinonim per skis ch’en auters che quels giu da la stanga. Ed era per skis che custan tant sco auters dattan ora per in auto. Oz è Simon Jacomet lunsch davent dal mund luxurius ed exclusiv da sia anteriura firma ZAI. Skis fa el dentant anc adina. L’impuls da perfecziunar il sentiment en il caraun n’è vegnì gnanc zic pli flaivel! Suenter 15 onns ZAI ed ina curta emprova cun ina firma nova è Simon Jacomet ì ina nova via. Oz producescha el ses skis senza firma e senza investurs en ses pitschen atelier a Rabius. Il ski che porta sias inizialas vegn construì tenor sias ideas senza cumpromiss. La filosofia Jacomet para adina puspè dad esser ina maschaida dad art e far. Ina cumbinaziun da hightec e tradiziun. Igl è in lavur perseveranta per chattar ils cunfins dal pussaivel.
26 min
L’onn 1969 lascha l’Intersoc construir a Mustér in hotel privat cun 600 letgs – exclusivamain per giasts beltgs. L’edifizi immens amez la cuntrada vegn crititgà a partir dal cumenzament. «Talsperre», «Betonklotz», «hotel dils Belges» – quai èn ils surnums da la glieud indigena per l’hotel Acla da Fontauna a Mustér. Per millis e millis Belgias e Beltgs è el «Onze Acla – Noss Acla»: l’edifizi, nua ch’els passentan lur vacanzas sur generaziuns. Il film dat vita a l’hotel Acla da Fontauna ch’è serrà e bandunà dapi passa 20 onns e ch’è stà lezza giada il fundament per il turissem a Mustér. El lascha reviver il «temps dils Belges» a Mustér – in chapitel or da la lunga istorgia d’amur tranter ils giasts da la Belgia e la Svizra.
26 min
Il dumber da las butias dal vitg pitschnas che ston serrar lur portas crescha onn per onn. Ma i dat era stizuns che vegnan da surviver. Tge dovri per mantegnair la butia dal vitg? Ils Cuntrasts preschentan trais exempels, trais butias che han success. Il recept da la Butia Ramosch è per l’ina il grond sustegn da la populaziun e da las persunas segundindigenas e per l’autra la cumbinaziun da posta, café e butia sut in tetg. Il segund exempel è la stizun digitala a Vignogn. Il sistem digital lubescha da sbassar ils custs, uschia vegn la butia da surviver cun main svieuta. La stizun da Surrein è il terz exempel: ina butia convenziunala che vegn da surviver grazia al fatg che bleras e blers da Surrein fan tut lur cumissiuns da princip en lur stizun.
26 min
Fotografias ed auters documents raquintan da las vitas dal passà. Mo adina dovri era glieud che rimna ed archivescha quests documents. Il film «Segns dal temp – archivar per mussar» accumpogna persunas che rimnan ed archiveschan documents vegls e cun els era las istorgias dal passà. Uschia per exempel era l’istorgia da l’internà polac che ha documentà cun passa 3000 fotografias sia odissea tras la Segunda Guerra mundiala e silsuenter la vita en ils champs d’internament en il Grischun. Ma il film da l’autur da film Casper Nicca mussa era co che quests documents che furman nossa istorgia vegnan elavurads en ils archivs e co ch’els vegnan fatgs accessibels a las proximas generaziuns cun las pli novas tecnologias d’intelligenza artifiziala.
27 min
Per ils Cuntrasts ha il cineast Felice Zenoni tschertgà vegls films documentars dal Grischun en archivs per l’entir mund enturn. Ils pli vegls ha el chattà en l’Australia, a Canberra en il National Film and Sound Archive of Australia. Da vesair è la Viafier retica sin il tschancun da Preda a Bravuogn l’onn 1905. La pli gronda sensaziun dals stgazis filmics chattads è tenor l’istoricher da film Roland Cosandey il film sonor dal 1928, tenor el ina veritabla perla. Ch’i deva fake news gia en ils emprims documents filmics demussa l’expert a maun d’in film davart il Cresta Run a San Murezzan, realisà il 1907 da pioniers da film franzos. Era tar il famus reschissur da thrillers Alfred Hitchcock chatt’ins «scenas grischunas».
Quest video n'è betg disponibel en voss lieu.
«Nus essan sco ina gronda famiglia che s’entaupa la dumengia a las 15:00 sin la plazza da ballape a Trun», di in fan dal CB Trun/Rabius. En strusch in auter vitg è la fulla d’aspectaturas e d’aspectaturs uschè gronda. Igl è in lieu per sa discurrer, sa vilentar u sa legrar cun l’equipa dal cor. La fevra è gronda, surtut tar il derby Trun/Rabius cunter Schluein Glion, il sulet derby sursilvan en terza liga. Il club da fans da Schluein Glion è perfin vegnì cun paucas e megafons. Els veglian far tema als giugaders da Trun/Rabius, per che lur equipa gudognia. Ina tactica che para d’esser ida si.
24 min
Dar ina nova furma ad objects dal mintgadi – ina palutta, in cuntè ubain ina mobiglia – quai è la lavur dad in designer industrial. Carlo Clopath da Trin è designer industrial. El ha in stil fitg persunal, quiet, ruassaivel, reducì, influenzà da l’artisanadi. Ed influenzà dal Giapun, nua che Carlo Clopath viva e lavura adina puspè. L’autur da film Casper Nicca ha accumpagnà Carlo Clopath cun la camera en Svizra, ma er en il Giapun ed ha pudì sfundrar en quest agen mund dal designer Grischun, in mund tranter ost e vest, tranter Tokyo e Trin, tranter canera e ruaus.
25 min
Ils ins èn da Ftan, ils auters dal Tessin – e tuttina han els insatge cuminaivel. Sco geniturs han els stuì passentar dis e perfin mais be quitads per lur figlias sin la staziun intensiva per uffants. Nadine è naschida memia baud, Inglina ha gì in grev infect. Per las famiglias signifitga quai sur dis e mais in temp inquiet tranter la tema permanenta per la sanadad da lur uffants ed in mintgadi che vegn mess sin il chau. Che la staziun intensiva per uffants è en il Grischun, a Cuira, è stà in grond sustegn e levgiament per las famiglias. Ma precis questa spierta è en privel dapi passa in onn. Per incumbensa dals chantuns svizzers vegn dapi il 2009 concentrada la medischina autspezialisada en Svizra – e tar quella tutgan, tenor in gremi spezialisà, era la neonatologia, l’oncologia d’uffants e la traumatologia d’uffants sco ch’ella vegn purschida a l’Ospital chantunal dal Grischun. Senza quellas spartas na rendess la staziun intensiva per uffants betg, ha ditg l’ospital ed è ì sin las barricadas, accumpagnà da la politica grischuna e da passa 30’000 persunas che vulan mantegnair questas spiertas en il Grischun. Ils Cuntrasts rapportan dals cumbats – sin e per la staziun intensiva per uffants. Cumbats, che savessan schizunt purtar fritg.
27 min
Flavio Deflorin lavura sco reporter tar RTR. El è naschì ils 15 da november 1988, 15 emnas memia baud, cun in pais da be 810 grams. El è stà tranter vita e mort l’entschatta da sia vita. Ma el ha gì cletg e pudì profitar dals avantatgs d’in bun sistem medicinal. 35 onns pli tard vul el savair co ch’igl è stà quella giada per ses geniturs e per el e co ch’igl è oz, sch’in uffant nascha memia baud.
27 min
El ha realisà il siemi da probablamain mintga giuven musicist: laschar tut da la vart per far nagut auter che musica – senza cumpromiss! Il giuven Tuatschin ha smess ses emprendissadi per daventar battarist. Suenter ses studi da battaria ha el mess tut sin ina charta, pachetà sias set chaussas ed è ì a Berlin. A l’entschatta ha Carlo anc lavurà sco tatuader e scolast da battaria. Pass per pass ha el fitgà pe en la scena da musica da la chapitala tudestga. Suenter lavurs da studio ed engaschaments sco battarist live cun numerusas bands sco Fil Bo Riva, Abay u era Sebastian Madsen ha Carlo survegnì il job sco battarist live tar la chantadura Zoe Wees. Quest engaschament è stà impurtant per sia carriera ed ha catapultà el dad ina tribuna gronda a la proxima. La stad passada ha il battarist tuatschin sunà a festivals da renum sco Moon & Stars a Locarno, Deichbrand u era Lollapalooza a Paris.
27 min
66 chors da l’entira Svizra han cumbattì per puncts l’ultima fin d’emna a Cuira a la concurrenza svizra da chors. Nus avain accumpagnà il consonus vokalensemble che ha fatg furora gist pliras giadas. Grondas ambiziuns ha er l’ensemble vocal incantanti gì. La devisa: exercitar intensivamain, far yoga e desister da la sortida. En la categoria dals chors virils gronds hai dà in veritabel derby grischun plain tensiun. Igl è stà ina sfida per la giuria da valitar las prestaziuns – nus avain pudì dar in sguard exclusiv davos las culissas.
25 min
Il test da gravidanza è positiv, il plaschair crescha ad in crescher e lura capita il nunspetgà, ina spersa. L’uffant mora avant che nascher. In fatg che capita pli stedi che quai ch’ins quinta. En Svizra han passa 20’000 dunnas ad onn ina spersa. Marisa Graf da S-chanf e Bernadette Arpagaus da Cuira èn duas dad ellas. Ellas han stuì prender cumià dals uffantins, avant ch’ellas han pudì beneventar els.
Quest video n'è betg disponibel en voss lieu.
Emprender da signun senza far in chaschiel, far la scolaziun da pur senza avair ina suletta giada contact cun ina vatga. Quai che tuna per nus nunpussaivel è la realitad d’in emprendissadi en Georgia. L’emprima scola svizra d’agricultura en il Caucasus duai midar quai. Anteriurs experts dal Plantahof a Landquart han gidà in investur indigen a planisar e concretisar quest project ambizius. La fin dal 2021 vegn la scola inaugurada. Il film documentescha ils emprims dus onns da la scola en Georgia. El accumpogna in expert d’agricultura rumantsch che emprova d’intermediar sia experientscha e la cultura da lavur svizra. El mussa las sfidas d’in pur e d’in signun svizzer che mainan la chascharia e la puraria da la scola. Il film mussa era la motivaziun e l’engaschi dals indigens per il project. Igl è in film che documentescha las sfidas che resultan, cura che duas culturas cumplettamain differentas sa scuntran. Ed era sche l’intent da tuttas duas varts è atgnamain bainvulent, è la realitad la fin finala in toc pli cumplitgada.
27 min
Emprender da signun senza far in chaschiel, far la scolaziun da pur senza avair ina suletta giada contact cun ina vatga. Quai che tuna per nus nunpussaivel è la realitad d’in emprendissadi en Georgia. L’emprima scola svizra d’agricultura en il Caucasus duai midar quai. Anteriurs experts dal Plantahof a Landquart han gidà in investur indigen a planisar e concretisar quest project ambizius. La fin dal 2021 vegn la scola inaugurada. Il film documentescha ils emprims dus onns da la scola en Georgia. El accumpogna in expert d’agricultura rumantsch che emprova d’intermediar sia experientscha e la cultura da lavur svizra. El mussa las sfidas d’in pur e d’in signun svizzer che mainan la chascharia e la puraria da la scola. Il film mussa era la motivaziun e l’engaschi dals indigens per il project. Igl è in film che documentescha las sfidas che resultan, cura che duas culturas cumplettamain differentas sa scuntran. Ed era sche l’intent da tuttas duas varts è atgnamain bainvulent, è la realitad la fin finala in toc pli cumplitgada.
27 min
30 onns datti gia l'emissiun «Impuls» dal Radio RTR. Mintga damaun porta ella ina curta istorgia auditiva, ina vaira u in’inventada, in patratg per cumenzar il di, 365 dis l'onn. En tut quels onns è vegnì publitgà bain inqual cudesch cun texts or dals «Impuls». In bun mument per render omagi al scriver.
27 min
Avant 100 onns ha il medi Carl Spengler, figl dad Alexander Spengler che ha mess il fundament per il lieu da cura a Tavau, fundà la Cuppa Spengler. Ses intent primar e stà da sustegnair il club da hockey da Tavau, ma a medem temp ha el era vulì reunir las naziuns inimias da l’Emprima Guerra mundiala cun contacts sportivs. Carl Spengler ha gì l’idea da dar la pussaivladad a las naziuns ch’eran antruras inimias da chattar la chapientscha e la fidanza vicendaivla e da dar il maun ina a l’autra en in spiert fair, sportiv ed amicabel. Questa idea è sa sviluppada ad in eveniment unic che giauda status da cult en la scena da hockey sin l’entir mund.
25 min
«Gea, jau vi!» – Cun annunziar la candidatura per daventar cusseglier federal ha cumenzà in temp intensiv per Jon Pult. El sto chattar ina strategia e far frunt a pressa negativa. Il squitsch s’augmenta di per di. Nus avain accumpagnà il socialdemocrat durant il cumbat electoral. Ensemen cun il politicher grischun guardain nus enavos sin ses temp extraordinari sin la tribuna politica naziunala.
25 min
700 termins en l’agenda persunala! Da quels 60 inscunters cun presidents e presidentas d’auters parlaments, 80 discurs cun ambassadurs ed ambassaduras, 14 viadis a l’ester – Martin Candinas ha absolvì in program gigantic durant ses onn presidial. Suenter 37 onns ha puspè in Grischun dastgà prender plaz sin la sutga dal pli aut Svizzer. En sia patria è el vegnì celebrà suenter l’elecziun sco sch’el fiss vegnì cusseglier federal. «Lur Martin» il pli sisum! En ses onn presidial ha el manà sessiuns, orchestrà elecziuns dal Cussegl federal, el ha ballà sin il parchet diplomatic. El ha inscuntrà represchentants e represchentantas dal Liechtenstein fin la Corea dal Nord ed el ha fatg in viadi tar il papa. Sara Hauschild ha accumpagnà Martin Candinas durant l’onn presidial. Il film mussa exclusivamain co ch’i vegn lavurà davos las culissas da la Chasa federala e co ch’igl è propi dad esser per in onn il pli aut Svizzer.
26 min
Nova vita per il Löwenberg. Suenter avair servì 30 onns sco center per requirents d’asil e sin ir en decadenza n’avess nagin pensà ch’il chastè da Schluein survegnia anc ina giada in nov intent. Ma ussa lavuran interpresas giuvnas, start-ups, davos ils mirs vegls dal Löwenberg, ed artistas ed artists creeschan art en ils ateliers da l’edifizi istoric. Ils liuns da Schluein, ina gruppa d’interprendiders cun experientscha, pussibiliteschan questa transfurmaziun dal chastè da Schluein cun lur savida e lur daners. Per ses film «Ils liuns da Schluein» ha Casper Nicca explorà cun la camera quest biotop d’innovaziun e creativitad da la Surselva e scuvert in agen pitschen mund plain surpraisas.
26 min
Dapi buob siemian Claudio Albin e Pieder Decurtins da Trun da seser en l’agen auto da cursa. Per pudair realisar lur giavisch entschaivan els avant 20 onns a vender autos da cursa a Trun Darvella. En in mund che n’ha da far nagut cun il sport d’autos. Naìv saja quai schon stà. I saja dentant era stà lur cletg da betg ponderar memia ditg, mabain da simplamain far. Oz tgira T2 – la fatschenta dals dus umens da 57 onns – autos da lur clientella ed organisescha pachets dad A fin Z per glieud che vul ir cun auto sin pista. E Pieder e Claudio vivan lur siemi. Els van sezs cursas d’autos internaziunalas.
27 min
Ils davos pass da la vita, quels stuain nus tuts e tuttas far. Pensar a quest mument sveglia fitgas e temas. Temas d’avair mal, temas da stuair patir. Ma i dat agid ozendi: la tgira e la medischina palliativa. Ellas cumpiglian il tractament, la tgira e l’accumpagnament cumplessiv d’umans che pateschan d’ina greva malsogna incurabla. L’idea da basa: sch’ina malsogna na po betg vegnir curada, na vul quai betg dir ch’ins na possia far nagut pli. Ils Cuntrasts dattan in’invista en il mintgadi da la staziun palliativa da l’ospital chantunal ed accumpognan il servetsch da punt palliativ, in servetsch per las regiuns, in servetsch che pussibilitescha a persunas grev malsaunas da murir a chasa.
26 min
Laax crescha ad in crescher – ils davos diesch onns per passa 600 abitantas ed abitants. Quai porta entradas e lavur, bleras e blers profiteschan da quest svilup. Il svilup porta dentant era bleras sfidas. Las abitaziuns èn charas, spazi da viver pajabel è tschertgà. Quellas e quels da Laax ch’èn creschids si en il vitg fan quitads per l’olma, per l’identitad e per il rumantsch. Pli e pli pauca glieud sa participescha numnadamain a la cuminanza dal vitg ed a las uniuns, malgrà ch’il vitg crescha a moda rasanta. Vitiers vegnan las prognosas per il futur: Laax vegn a crescher ils proxims onns anc pli spert.
26 min
In purtret sco or d’in film dal passà: in muvel chauras va mintga di cun il chavrer tras vischnanca. A Valragn, ina pitschna vischnanca gualsra en il Parc natiral Beverin è quai dentant anc realitad. Casper Nicca accumpogna quest muvel chauras e ses chavrer cun la camera. El entaupa sin quest viadi las puras ed ils purs che tegnan oz anc chauras, malgrà che quai na renda betg. El entaupa ils signuns che han entschavì a chaschar il latg chaura. Ed el entaupa ina pura che ha chauras per tegnair a mastrin las chaglias sin pradas e pastgiras. Casper Nicca ha creà ina documentaziun filmica intima da quellas e quels che tegnan en vita ina tradiziun muntagnarda ch’è per svanir.
25 min
Dapi la fundaziun da la clinica Waldhaus a Cuira il 1892 ha la psichiatria en il Grischun fatg tras in grond svilup: da l’internaziun e l’empraschunament da persunas malsaunas a l’introducziun da terapias novas sco curas d’electroschoc u curas d’insulin fin a las metodas da la psichiatria actuala. La psichiatria en il Grischun ha ditg propagà metodas ch’èn sa mussadas sco problematicas e fatalas. Uschia eran ils medis a la testa d’ina perscrutaziun che patologisava in’entira gruppa sociala, ils Jenics. Ed els han pratitgà operaziuns dal tscharvè cun l’intent da curar cunzunt dunnas da lur agressivitad, cun il resultat che questas persunas eran mo pli ina sumbriva da sasezzas. A partir dals onns 1970 è la psichiatria s’averta er en il Grischun. Ins ha stgarpà giu mirs e construì chasas modernas che regordan plitost ad in hotel che ad ina praschun. Psicofarmaca, terapias da cumportament u terapias d’art fan oz part da lur purschida. Speranza e desperaziun, impussanza e novas perspectivas: da quai raquintan en il film in um cun ina greva depressiun, confamigliars da persunas schizofrenas, in tgirunz, in medi ed in’istoricra.
Quest video n'è betg disponibel en voss lieu.
Dapi la fundaziun da la clinica Waldhaus a Cuira il 1892 ha la psichiatria en il Grischun fatg tras in grond svilup: da l’internaziun e l’empraschunament da persunas malsaunas a l’introducziun da terapias novas sco curas d’electroschoc u curas d’insulin fin a las metodas da la psichiatria actuala. La psichiatria en il Grischun ha ditg propagà metodas ch’èn sa mussadas sco problematicas e fatalas. Uschia eran ils medis a la testa d’ina perscrutaziun che patologisava in’entira gruppa sociala, ils Jenics. Ed els han pratitgà operaziuns dal tscharvè cun l’intent da curar cunzunt dunnas da lur agressivitad, cun il resultat che questas persunas eran mo pli ina sumbriva da sasezzas. A partir dals onns 1970 è la psichiatria s’averta er en il Grischun. Ins ha stgarpà giu mirs e construì chasas modernas che regordan plitost ad in hotel che ad ina praschun. Psicofarmaca, terapias da cumportament u terapias d’art fan oz part da lur purschida. Speranza e desperaziun, impussanza e novas perspectivas: da quai raquintan en il film in um cun ina greva depressiun, confamigliars da persunas schizofrenas, in tgirunz, in medi ed in’istoricra.
Quest video n'è betg disponibel en voss lieu.
Otg talents da la musica populara s’inscuntran damanaivel dad Altdorf cun la finamira d’elavurar en mo tschintg dis in program da concert per il festival Alpentöne. Ina detga sfida, betg be pervia dal squitsch dal temp. Els ed ellas discurran era differents linguatgs: tgi talian, tgi rumantsch, tgi franzos, tgi tudestg. Per cletg han els la musica, il linguatg communabel.
25 min
Senza il guaud na fissan nossas vias betg charrablas, blers dals vitgs inabitabels. Duas terzas dal guaud grischun èn guaud da protecziun. In guaud en in bun stadi è pia ina basa existenziala per nus. Mo co statti cun il guaud grischun? Ils «Cuntrasts» visitan trais guauds. Ina visita maina en l’Engiadina Bassa. Là hai dà l’onn passà donns dal bau-scorsa sco anc mai. Uss duai er il fin nas dal chaun Cino gidar a chattar ad uras ils pigns infectads. Dapi la primavaira trenescha il selvicultur Antonin Hugentobler cun ses chaun. A Tumein n’han ils lareschs en il guaud Cartschitscha betg survivì la sitgira dal 2018, tuts èn setgads. Quest guaud n’è betg in guaud da protecziun e na fa perquai betg pensiers al selvicultur Mattiu Cathomen. In’egliada en il guaud da protecziun mussa dentant ch’era lez patescha. Il pli grond problem dal guaud grischun èn dentant las ruissas da selvaschina. 40% dal guaud da protecziun en il Grischun na vegnan betg da sa regiuvinar. Las consequenzas da quest fatg sa mussan exemplaricamain en il guaud da Puzzastg sur Surrein. Per il selvicultur Beat Cadruvi è la part sura da quest guaud en in stadi catastrofal.
27 min
Essas oz gia stads cun il satg da rument? Savais Vus nua che quel va a finir ed a tge ch’el serva anc? Nus avain gì mirveglias e perquai ha ina squadra dals Cuntrasts passentà in di en la merda. La reportascha da 24 uras mussa in tipic di da stad en l’ardera da rument da la Gevag a Trimmis. Nus inscuntrain ina grifla che tschiffa whirlpools e giaccas da polizia, ina pigna da 1’000 grads e surtut dunnas ed umens che procuran che las passa 100’000 tonnas rument che las Grischunas ed ils Grischuns produceschan mintg’onn vegnian nizzegiadas uschè bain sco pussaivel. Cun dismetter il rument grischun vegnan producids 3,5% da l’electricitad grischuna – ed er Voss satg da rument na va betg be simplamain si ed or da chamin.
27 min
Ils dus frars Andi e René Schnoz èn ids lur via e creeschan oz omadus cultura. In fa musica e l’auter teater e film. Creschids si èn Andi e René sco figls d’in um da fatschenta a Mustér. Els han alura absolvì ina scola mercantila, la dretga basa per surpigliar ina giada la fatschenta da lain da lur bab. Andi e René èn dentant omadus sa decidids da far da lur passiun lur mastergn. René ha absolvì ina scola da teater ed è daventà actur e reschissur. Andi ha studegià ghitarra da jazz e lavura oz sco musicist e scolast da musica. Cun il gieu al liber «Der schwarze Tod» han ils dus frars da Mustér realisà per la dieschavla giada in project cuminaivel.
25 min
Dad ina vart la pazienta segnada da sia malsogna, gia dapi trais onns vi da la dialisa ed en tschertga d’in nov gnirunchel. Da tschella vart la chatschadra be fieu e flomma, che sto però spustar onn per onn in da ses pli gronds giavischs: ir per l’emprima giada insumma a chatscha da capricorns. Caracteristicas ed extrems che defineschan la medema persuna. Ils «Cuntrasts» cun in’istorgia che va en il vair senn dal pled sut la pel. In onn intensiv ensemen cun Ladina Näff da Ramosch e noss redactur Dario Müller en tschertga betg mo d’in nov gnirunchel.
27 min
Per ses giubileum da 150 onns avra il Museum retic las portas da ses deposit per ils «Cuntrasts», in deposit cun radund 90’000 objects. I dat da scuvrir rauba antica, dentant er ina frestgera ed in tschitschapulvra dals onns 60. I dat d’intervegnir, daco ch’ina tretscha po esser in privel per la restauratura. I dat da vesair l’unic Sennentunschi enconuschent en l’intschess alpin. I dat d’admirar cun il martgadant d’antiquitads la pli gronda collecziun da truccas grischunas. Il deposit dal Museum retic, in mund plain istorgia ed istorgias.
27 min
Ils 8 da zercladur 1872 avra il Museum retic, l’emprim museum dal Grischun, sias portas. Da lez temp vegniva exponì sulettamain en ina stanza. Cun ils onns è la collecziun creschida ad in crescher ed oz posseda il museum radund 100’000 objects. Da tutta sorts iseglia purila, l’entira paletta da guaffens da mintga mastergn, x-variantas dal tegnairchasa, munaida tut a dubel, monduras vegliandras e gist anc purtadas, emprims apparats electronics ... la glista na prenda nagina fin. La pitschna part dals objects è exponida en ils locals dal museum, la gronda massa è deponida en il deposit. Per ses giubileum da 150 onns avra il Museum retic las portas da ses deposit e lascha scuvrir ils «Cuntrasts» in mund plain istorgia ed istorgias, in mund fullanà cun objects prezius, custaivels, bizars, scurrils, spectaculars ed era da quels tut banals.
25 min
Las cifras èn alarmantas. Il dumber dad insects ed utschels van enavos sin l’entir mund. Ins discurra da la muria d’insects e dal digren d’utschels. Ma vala quai era per il grischun? Casper Nicca ha observà cun la camera ils animalets che dattan il soundtrack a nossa vita, quest mund misterius, plain colurs e plain tuns ed è ì a la tschertga da respostas. El ha vis che utschels ed insects han bleras amias e blers amis tar nus carstgauns e ha pudì discurrer cun glieud che sa co i va ad utschels ed insects. Tranter auter ha el pudì accumpagnar Erika Nicca, la collavuratura da la staziun ornitologica Sempach a Cuira tar las lodolas da prada ubain il perscrutader da tgirallas Jürg Schmid durant la notg sin la tschertga da tgirallas da notg. Mo sin ils fastizs dad insects ed utschels en il grischun ha l’autur dal film cunzunt era chattà maletgs impressiunants dals animalets che vivan cun nus.
26 min
Dapi 40 onns fa il pèr e duo artistic tras communablamain ils auts e bass da la vita. Ina vita che sa nutrescha da l’art. Lur gronds projects communabels: sanar chasas veglias. Tschintg han els gia fatg. La pli giuvna, ed en il medem mument pli gronda ovra communabla, è il Convento de San Lorenzo. Ina claustra en la Spagna or dals onns 1’400, ch’els han cumprà e sanà durant ils ultims set onns. Sanar e vender chasas veglias – quai che tuna sco in plan – è stà per il pèr d’impurtanza d’insumma savair surviver. Petra Rothmund ha visità Madalena e Nik Steven en la Catalugna.
27 min
Art ed artisanadi han marcà la vita dal pèrin da Lavin Madlaina Lys e Flurin Bischoff. Ella sa numna artisana. Ses material era onns a la lunga l’arschiglia, sia vaschella cun ils onns pli e pli filigrana. Uss lavura ella dapi passa in decenni cun la porcellana. Sia spezialitad èn candelabers che consistan da tschients u millis plattinas da porcellana, objects ligers e fraschels che creeschan atmosferas particularas. Flurin Bischoff sa numna artist. Sia via artistica ha cumenzà cun la pictura, en il decurs dals onns è ses radius creativ s’engrondì cuntinuadamain. Sper installaziuns, lampas ubain punts realisescha el adina puspè era funtaunas da caracter. La stad èn els ortulan ed ortulana, tgiran e cultiveschan lur project communabel, in grond giardin da flurs a la riva da l’En. Er en lur giardin sa mussa lur dun da crear atmosferas impressiunantas e lieus da bellezza.
26 min
Onn per onn mainan pasters austriacs var 250 arments da muvel sitg da Sent sur il Cuolmen d’Fenga. La finamira: las pastgiras largias e frestgas da la Val Fenga. Per quest passagi che maina sur 2’610 m s.m. dovra la muaglia bunamain 10 uras. Ils arments han da passar tras flums, guauds e gondas, els van sur pastgira, grippa e naiv. Il film «Fenga» da l’autur Beat Manetsch documentescha quest passagi alpester, arcaic ed autalpin en ina moda laconica – cun paucs pleds, ma cun in lung flad visual. Uschia renda «Fenga» omagi a pastriglia, muaglia e cuntrada.
22 min
Onn per onn mainan pasters austriacs var 250 arments da muvel sitg da Sent sur il Cuolmen d’Fenga. La finamira: las pastgiras largias e frestgas da la Val Fenga. Per quest passagi che maina sur 2’610 m s.m. dovra la muaglia bunamain 10 uras. Ils arments han da passar tras flums, guauds e gondas, els van sur pastgira, grippa e naiv. Il film «Fenga» da l’autur Beat Manetsch documentescha quest passagi alpester, arcaic ed autalpin en ina moda laconica – cun paucs pleds, ma cun in lung flad visual. Uschia renda «Fenga» omagi a pastriglia, muaglia e cuntrada.
25 min
Avieuls fan mel d’avieuls ed avieuls èn avieuls, ha l’autur Casper Nicca pensà avant ch’el è daventà apicultur. Cun avair ils emprims pievels d’avieuls ha el sentì che tut è bler pli cumplitgà ed interessant che pensà. El ha chattà or, ch'i dat ina spezia d’avieuls indigena: l’avieul nair, il «mellifera mellifera». Quest avieul, che rimnava gia avant millis onns il mel d’avieuls en las Alps, n’è betg sparì dal tut ed i dat anc apiculturs en il Grischun che tegnan l’avieul nair. A la tschertga dals ultims pievels da l’avieul nair ha Casper Nicca inscuntrà apiculturs passiunads che cumbattan cun diversas sfidas e divers pregiudizis, ma che na perdan tuttina betg lur entusiassem: l’avieul nair viva – ma igl è in cumbat.
26 min
Simon Gabriel da S-chanf e Marina Caminada da Vrin han omadus ina passiun per il sturs. Per esser pli precis: per il mesch. Ella è constructura d’instruments da sturs, fa pia or d’in toc sturs ina trumbetta preziusa, ed el lascha resunar l’instrument miraculusamain e quai gia cun ses 14 onns. Tar las concurrenzas grischunas e svizras ha Simon Gabriel gia gudagnà en sia categoria tut quai ch’è pussaivel. Da nov ha el era fascinà l’entschatta da matg la giuria europeica. A Malmö al campiunadi europeic da solo ha el fatg il terz plaz. Ina sensaziun! Il film «Far e sunar – duas passiuns per il plech» accumpogna il trumbettist talentà a Malmö e tschertga las ragischs da sia passiun. Il film mussa dentant era la lavur precisa da Marina Caminada – senza quella na dessi betg in sulet tun.
26 min
Cun il Pelegrinadi svizzer a Lourdes Atgnamain èsi in’istorgia narra. Ina matta da 14 onns pretenda che Nossadunna saja cumparida ad ella e haja mussà ina funtauna zuppada. Spert sa derasa la nova che l’aua da questa funtauna fetschia miraclas, ch’ella fetschia sauns ils malsauns. Quai è stà avant 165 onns. Dapi lura pelegrineschan mintg’onn milliuns a Lourdes. L’autura Petra Rothmund ha vulì savair tge che quest fenomen «Lourdes» è. Perquai ha ella accumpagnà il Pelegrinadi svizzer che ha lieu mintg’onn l’entschatta da matg. Igl è ses emprim pelegrinadi.
26 min
L'atun passà ha il parlament svizzer decidì in’offensiva solara. Dapi lura vegn preschentà bunamain mintg'emna en il Grischun in nov project per in implant solar. Betg da smirvegliar. I spetgan subvenziuns federalas da fin 60% dals custs d'investiziun. Ils Cuntrasts sa dumondan: Fan implants solars gronds insumma senn en las Alps? Tgi gudogna, tgi perda? E tge fissan alternativas?
26 min
In crimi politic brisant d’in temp burascus. Ils 10 da matg 1923 sajetta Moritz Conradi a Losanna in diplomat sovietic d’aut rang. Il burgais Russ e Svizzer cun ragischs grischunas vesa sasez sco il nov Gugliem Tell che vul deliberar la carstgaunadad dal communissem. La Dretgira da giuraders da Losanna declera Conradi per nunculpant, sin quai rumpa l’Uniun sovietica giu tut las relaziuns cun la Svizra. Passa 20 onns patescha l’economia e la politica exteriura svizra pervia da l’attentat da Conradi. In film davart la vita turbulenta da Moritz Conradi dal 2017.
26 min
Artists sco Alois Carigiet, Giuliano Pedretti e Constant Könz eran intgantads sa sias ovras, ils scolasts percunter eran irritads da l’art naiv dad Annamaria Reinalter. La giuvna da Brail è morta il 1977, bler memia baud, cun be 18 onns. Ella s’interessava per il stget, per la natira intacta. Ses numerus maletgs e dissegns mussan scenas dal mintgadi en vitgs purils. Sias ovras èn fragilas, sensiblas, commoventas ed unicas. Nagins dissegns da la giuvna artista n’èn sin il martgà. L’entir relasch è vegnì surdà a l’Archiv Culturel d’Engiadin’Ota che ha ussa realisà in omagi filmic ad Annamaria Reinalter.
Quest video n'è betg disponibel en voss lieu.
Annina Tomaschett sajetta e tutga! La giuvna da Campliun sajetta en l’equipa naziunala e tegna schizunt il record svizzer cun la buis ad aria cumprimida sin la distanza da 10 meters. Ella fa part a concurrenzas naziunalas ed internaziunalas e tutga tar las meglras tiraduras svizras cun la buis ad aria cumprimida sco er cun caliber pitschen. Il sport da tir ha gia manà Annina en pajais sco en Chile, la Slovenia, Germania u er l’India. La giuvna tiradura viva per il sajettar e sias finamiras sportivas èn cleras: far part e sajettar per medaglias en la cuppa mundiala ed a campiunadis mundials, dentant er a gieus olimpics!
26 min
Gia il patratg vi dals placats fa la chagia. Tuttina èsi bainbaud puspè uschè lunsch. Las elecziuns dal Cussegl naziunal e dal Cussegl dals chantuns stat avant porta. Però n'èn placats betg tut. En ils auters meds dal cumbat electoral sa midi gist in pau. Uras da dar in sguard pli pitgiv sin reclama politica. En Svizra èn ils placats il med da reclama politica pajada il pli impurtant. En il Grischun quintan las partidas en media cun da quai da la mesadad dal budget per lur cumbat electoral che va en ils placats. Tranter las partidas datti però bravas differenzas. «RTR – la show» ha dumandà suenter. En «Reclama politica – la show» vai però per dapli che per placats. Tgi fa reclama sin Facebook ed Instagram e per quant? Tge è quai cun sabiuts engiadinais? Ed ha reclama politica propi l'influenza ch'ins pudess pensar ch'ella haja?
25 min
Violenza durant la pagliola? Quai para ina cuntradicziun. Studis mussan però che mintga quarta dunna en Svizra raquinta d’experientschas da violenza durant la pagliola. Sco violenza vala mintga acziun che surpassa ils cunfins da la pagliolanca. La violenza subida po esser da natira fisica u psichica, dal metter sut squitsch subtil enfin a tagls dal perineum senz’acconsentiment. Tuttina na vegn betg discurrì gugent da quest problem derasà, anzi savens vegnan ils raquints da las dunnas bagatellisads. Violenza durant la pagliola para d’esser in dals ultims tabus en nossa societad. «CRASS» lascha vegnir a pled a pertutgadas, guarda tge mecanissems che promovan quest problem e tge mesiras ch’i duvrass, per che dapli dunnas possian far bunas experientschas durant la pagliola.
24 min
Trais onns suenter l’entschatta da la pandemia è corona per ils blers da nus lunsch davent, prest emblidà èn ils certificats, las mascrinas e las quarantinas. Quai na vala dentant betg per tuts, per insaquants ha corona nagina fin. Els han pers lur anteriura vita, els han long-Covid. La passiunada coiffeusa Myriam Egli-Cavelti da Sagogn è ina dad els. Dapi sia infecziun da corona il 2020 n’è ella betg capavla da lavurar. Las forzas limitadas ed ils divers mals sforzan ella da restar a chasa, ma er en chasa lubescha la malsogna paucas lavurs. Cuschinar per la famiglia va mintgatant, dentant be cun agid dals uffants u ses partenari. Gnanc ir a spass cun ils chauns è adina pussaivel. Per mitigiar in pau ses orribel mal il chau lascha ella durmentar regularmain in nuf da gnerva. En ils «Cuntrasts» dat Myriam Egli-Cavelti invista a ses mintgadi bullà cumplainamain da la malsogna long-Covid.
26 min
Esser scolastA è bain ina professiun impurtanta e bella? Tuttina ston ils manaders / las manadras da scola ir en schanuglias per pudair occupar las plazzas libras a moda cuntentaivla. Pertge è quai uschia? È questa professiun daventada uschè nunattractiva? Il team dals «Cuntrasts» ha visità manadras e manaders da scolas en differentas regiuns dal chantun per vegnir a savair co ch’i va per il mument cun lur incumbensa e cun tge sentiments ch’els guardan en il futur. En fitg bleras scolas èsi ina sfida d’occupar plazzas libras cun persunas d’instrucziun che han la scolaziun pedagogica necessaria. E questa situaziun daventa onn per onn pli acuta. Interessantamain n’han betg tut las scolas ils medems problems d’occupar plazzas ch’èn vegnidas libras. I dat lieus attractivs e main attractivs. Tge giavischs e tge resalvas ch’ils magisters e las magistras futuras han e tge pretaisas areguard lur lieu d’instrucziun preferì, avain nus dumandà studentas e students da la scola auta da pedagogia dal Grischun. A la scola primara da S-chanf avain nus vulì savair, sche la professiun da scolastA è daventada uschia nunattractiva? Na, è la clera resposta stada tar tut las magistras presentas. Anzi, esser scolastA è, respectivamain sa esser ina professiun da bellezza. Tge ch’è il recept da success a S-chanf, mussan ils «Cuntrasts» da dumengia proxima.
27 min
Anouk, Lio, Dinea ed Aramis èn quatter chauns che han ina professiun. La chogna-nursera belgia Anouk dal policist chantunal Patrick Maridor è ina spezialista per proteger persunas e per chattar objects explosivs. Lio, golden retriever da Corsin Clopath è uss en pensiun, avant ha el lavurà blers onns sco chaun da lavinas. Dinea visita cun sia patruna Daniela Piccoli regularmain chasas da tgira sco chaun da terapia. Il malinois Aramis lavura ensemen cun ses patrun Alessandro Capaul per l’uniun REDOG, in’uniun che scolescha chauns da salvament. Ils «Cuntrasts» accumpognan ils quatter chauns e lur possessurs tar lur scolaziun, durant exercizis e lur servetsch.
25 min
Betg pervia dal sport d’enviern, mabain pervia da l’aua curativa e las curas da bogn daventa il Grischun ina destinaziun da vacanzas internaziunala. Grazia a la geologia speziala sgarguglian or dal terren e grip grischun surproporziunalmain bleras funtaunas mineralas. Almain 125 èn enconuschentas e tschiffadas. Ils «Cuntrasts» sa mettan a la tschertga d’insaquantas da las pli veglias ed enconuschentas funtaunas e lur bogns grischuns. Il viadi istoric maina a Passugg, Bogn Alvagni, San Murezzan, Scuol, Val Sinestra ed Andeer. Il film na mussa betg mo la bellezza, mabain er il grond privel ch’ina part da quest bain cultural pudess ir en decadenza.
Quest video n'è betg disponibel en voss lieu.
Per Emanuel Nay èn ses mauns ses instruments da lavur ils pli impurtants: «Cun mes mauns intermediesch jau savida ed jau sun fitg, fitg motivà da far quai», di il magister senza udida ch’instruescha a Turitg scolaras e scolars senz’udida. Tanja Zentriegen da Cuira ha in mintgadi tut different. Ella è avisada dapi 18 onns sin la sutga cun rodas. Grazia al sustegn da ses chaun d’assistenza «Bond» sa ella dentant tuttina viver da moda autonoma. En ils «Cuntrasts» dattan Tanja Zentriegen ed Emanuel Nay invista – en lur vita, lur mintgadi e co ch’igl è a viver cun in impediment. Ils ulteriurs trais purtrets da la seria «Mia vita, mes mintgadi – viver cun impediment», quels da Cilgia Nuotclà, Pascal Leinenbach e Matteo De Pedrini chattais Vus sin www.rtr.ch.
27 min
Ils 10 da schaner è stà in di sco tut ils auters en l’ARGO a Cuira. En il lavuratori ha Pieder pachetà spaletschaders en stgatlas da chartun. Gabriel ha emprendì en la scola per emprender d’abitar e far il co lavar il palantschieu e Theresina ha zambregià en l’atelier dals pensiunads ina mascarada. Da la damaun baud enfin la saira tard han ils «Cuntrasts» documentà quest mintgadi.
27 min
Patricia e Noldi Vincenz han ristgà il sigl en l’aua fraida ed èn emigrads. Questa aventura ha manà il pèrin frestg maridà vi sur mar en il Canada, sco ch’els din anc oz, senza avair gì in grond plan. Da lezzas uras han els pachetà lur set chaussas ed èn simplamain ids. Enstagl da cumenzar en il job fixà sco informaticher, è Noldi daventà in allrounder da construcziun. Enstagl da planisar mintga detagl ed ir ina via segira, han els cumprà ina ranch ed avert in restaurant. Ed els han fundà ina famiglia, er quai n’era insumma betg planisà uschia. Oz èn passads 22 onns, ils Vincenzs vivan sin lur ranch a l’Eastwood Lake e lur mintgadi è anc adina in zic in’aventura.
24 min
Cun 16 onns ha Corsin Tuor dastgà diriger l’emprima gia in marsch tar la Societad da musica Trun. Suenter in pèr tacts perda el la survista. Questa emprima emprova na tementa betg il giuven Corsin. Pauc pli tard fundescha el il Quartet instrumental da Trun ed in pèr onns pli tard il Cerchel musical da la Surselva. Oz è Corsin Tuor in dirigent renconuschì en la scena da brass naziunala ed internaziunala. El è schef-dirigent da la Bayerische Brass Band Akademie ch’è dapi onns campiun da la Germania. Medemamain è el dirigent dad ina da las pli excellentas bands austriacas e dapi 11 onns dirigia el la Brass Band Berner Oberland (BBO), ina da las pli capablas brass bands da la Svizra tudestga. Il film da «Cuntrasts» raquinta da la passiun da Corsin Tuor ed accumpogna el e la BBO a lur ultima concurrenza svizra da brass communabla a Montreux, nua che lur speranzas na sa cumpleneschan betg dal tut. In film da Bertilla Giossi
26 min
Per blers saja quai in siemi, di Flurina Badel, e blers hajan l’impressiun, che quai saja l’amur ideala, sch’ins viva ensemen e lavura ensemen. E quai fan Flurina Badel e Jérémie Sarbach. Ensemen èn els il duo Badel/Sarbach, ensemen fan els art. Ensemen han els in uffant ed ensemen vivan els a Guarda. Co che quai è, quella vita en dus, quai mussa il film «Art en dus – Badel/Sarbach».
26 min
«Na sun jau betg tut spalada?», dumonda Johanna Petschen-Cathomas avant mintga filmada. Esser rugalada bain, sco ella di, saja impurtant – era uss cun 102 onns. Per il film da «Cuntrasts» ha Paula Nay accumpagnà sia tatta durant plirs mais cun la camera. «Jau sun cuntenta cun mia vita e na poss betg chapir, ch’jau sun vegnida uschè veglia». In recept per la cuntentientscha n’ha Johanna betg, dentant: Ella ha realisà quai ch’ella ha vulì – sulet maridar na vuleva ella mai. «Jau n’hai betg gì be rosas en mia vita, sun dentant adina stada persvadida che suenter mintga plievgia vegn il sulegl».
25 min
Cun il fraid e stgir dal december crescha il desideri da chaud e confiert. Perquai ha il moderatur Elias Tsoutsaios envidà ina retscha da chantaduras e chantadurs da preschentar lur chanzun preferida d’advent e Nadal. L’occurrenza ha lieu live cun public en la Lounge da RTR. Ils «Cuntrasts» preschentan ina schelta da quest livestream.
25 min
Dad ina vart la pazienta segnada da sia malsogna, ch’è gia dapi trais onns vi da la dialisa ed en tschertga d’in nov gnirunchel. Da tschella vart la chatschadra be fieu e flomma, che sto spustar dentant onn per onn in da ses pli gronds giavischs: ir numnadamain per l’emprima giada insumma a chatscha da capricorns. Caracteristicas ed extrems che defineschan la medema persuna. Ils «Cuntrasts» cun in’istorgia che va en il vair senn dal pled sut la pel. In onn intensiv ensemen cun Ladina Näff da Ramosch e noss redactur Dario Müller en tschertga betg mo d’in nov gnirunchel.
27 min
Radiotelevisiun Svizra Rumantscha RTR sa dumonda co ch’il Grischun guarda or en 100 onns.
27 min
Stgir, fustg e stretg – quai è il mund dals dus speleologs da hobi, Rafael Maissen e Pepino Lozza. Suenter lur lavur sco mazler e mainaproject, perscruteschan els il mund sutteran en la Cadi. Dapi l’onn 2018 exploreschan els lur sistem da grottas e sfendaglias ch’els engrondeschan di per di. Tradir nua che quel è, gliez na vulan els betg. Els mainan noss redactur Flavio Deflorin profund en la terra e mussan ad el, tge che fascinescha els propi, tge ristgs ch’i dat e tge plans ch’els han anc per il futur. En il mund sutteran chattan els lur fascinaziun per cuvels e grottas.
24 min
Ina chara persuna svanescha e resta nunchattabla. Ina situaziun inimaginabla! E tuttina, persunas svaneschan e na turnan mai pli.
24 min
Rita Christen è in’excepziun. Ella è ina da las paucas dunnas guidas da muntogna. En Svizra èn quai mo gist 40, mo 2.5% dals guids svizzers èn dunnas. E lura quai: Avant dus onns elegia la Federaziun svizra dals guids da muntogna ina dunna sco lur presidenta, Rita Christen da Mustér. Sia elecziun ha procurà per massa reacziuns en las medias, tuttas unanimamain positivas. Il film dals «Cuntrasts» dat in’invista en sia lavur da presidenta, el mussa dentant era la guida Rita Christen en ses ravugl famigliar e durant sia disciplina preferida, il raiver. Nus emprendain ad enconuscher ina dunna plain vita, cun ina gronda passiun per ils culms, cun ina energia nunstanclentaivla e nus accumpagnain ella sin la ruta da raiver «Schildkrötengrat».
26 min
La notg sin ils dus d’october ha er Duri Casty da Zuoz telefonà a Maiavilla per savair, sche las cursas hajan propi lieu. Ruedi Niederer, il president dal comité d’organisaziun, era gia las tschintg a bun’ura en chomma per examinar sez il terren. Il levgiament è vegnì pir durant l’avantmezdi: La cumissiun naziunala dat liber la pista da cursas al Rossriet e per la 65avla giada pon galoppar ils chavals da cursa a Maiavilla. Ina tschinquantina dad els ha mussà cun lur chavaltgaders e chavaltgadras en nov cursas sport da prestaziun a 4'000 aspectaturas ed aspectaturs . Ils «Cuntrasts» èn stads da la partida durant l’entir di. Da l’intschertezza la notg fin a l’undrientscha dals victurs – e tranter quels era er Duri Casty cun ses schimmel «Fou de Rève».
27 min
L’Engiadina n’è betg gist il lieu ideal per cumenzar ina carriera da ballape. Malgrà che las pussaivladads da trenar èn mediocras, n’ha Seraina Friedli betg laschà starmentar. «Jau hai stuì cumbatter per mia carriera e quella qualitad ha manà mai schizunt en l’equipa naziunala svizra», di la golia da 29 onns. Ils «Cuntrasts» han accumpagnà ella durant plirs mais – da la fadia cun blessuras e las stentas da chattar in nov club, tar la rolla sco golia da reserva fin tar il kick da pudair esser l’ultima speranza da l’equipa.
26 min
In film da Gieri Venzin
26 min
Sch’igl è surcusì u retgamà en cotschen, sin glin alv, cun stailas u neglas – lura è il facit cler: Qua sa tracti dad insatge tipic grischun, da pitg da crusch. Uschè tipic grischun n’è il pitg da crusch dentant betg. Anzi, el è intercultural ed internaziunal. Quai mussa l’exposiziun actuala dal Museum d’art grischun. E gea, museum d’art e retgamar sa cunfan, uschè bain sco pitg da crusch e neglas. Retgamar n’è betg be quella lungurusa istorgia en scola da cuser, ma ina pussaivladad da crear art, meditar e perfin far protest politic. Ils «Cuntrasts» van per crusch e travers il retgamar, respundan a la dumonda cardinala, quant bel che la vart davos dal pitg da crusch duai esser e tematisescha cun in dals curaturs da l’exposiziun, il directur artistic dal museum Stephan Kunz, sche er surprender mails da granat, neglas e liuns sin retgams grischuns saja perfin appropriaziun culturala.
25 min
Ir a pe da la damaun baud fin la saira tard e perfin durant la notg, durmir sut tschiel stailì, en chamonas ubain en tenda. Visitar lieus enconuschents, scuvrir perlas zuppadas dal Grischun e pudair far ina scursanida tras in tunnel ch’è uschiglio scumandà per peduns. Accumpagnads da las pli differentas persunas, tranter auter da la moderatura da SRF Oceana Galmarini e dal moderatur Nik Harmann. Ed els han cuschinà savens risotto e perfin fatg café sisum il Piz Beverin.
28 min
Ir a pe da la damaun baud fin la saira tard e perfin durant la notg, durmir sut tschiel stailì, en chamonas ubain en tenda. Visitar lieus enconuschents, scuvrir perlas zuppadas dal Grischun e pudair far ina scursanida tras in tunnel ch’è uschiglio scumandà per peduns. Accumpagnads da las pli differentas persunas, tranter auter da la moderatura da SRF Oceana Galmarini e dal moderatur Nik Harmann. Ed els han cuschinà savens risotto e perfin fatg café sisum il Piz Beverin.
28 min
Durant la stad mussan ils «Cuntrasts» lur selecziun dals onns passads. Questa giada ina repetiziun dals 24 d'october 2021.
26 min
Durant la stad mussan ils «Cuntrasts» lur selecziun dals onns passads. Questa giada ina repetiziun dals 29 d'avust 2021.
25 min
Durant la stad mussan ils «Cuntrasts» lur selecziun dals onns passads. Questa giada ina repetiziun dals 21 da november 2021.
27 min
Durant la stad mussan ils «Cuntrasts» lur selecziun dals onns passads. Questa giada ina repetiziun dals 1. da november 2020.
26 min
Durant la stad mussan ils «Cuntrasts» lur selecziun da l’onn passà. Questa giada ina repetiziun dals 30 da matg 2021.
24 min
A chaschun da lur concert final a l’Open Air Lumnezia 2022 repetin nus sco omagi a las Liricas Analas il film «Quels da las Liricas» da l’onn 2016.
26 min
Durant la stad mussan ils «Cuntrasts» lur selecziun da l’onn passà. Questa giada ina repetiziun dals 22 d'avust 2021.
26 min
Il «Festival da la chanzun rumantscha» a Zuoz fa d’ina vart omagi al stgazi prezius da chanzuns rumantschas existentas. Ma igl è er la finamira da dar spazi a tuns novs, contemporans e da mussar uschia che la chanzun rumantscha n’è betg museala, mabain frestga e vitala.
25 min
A Mustér èn passa 40 fugitivas e fugitivs daventads ina part da la famiglia da Simon Camartin: «Igl è dentant in burdi, ina lavur ch’ins na po prest betg s’imaginar». A Cuira ha Nadja Rosenberger prendì si trais fugitivas: «Las famiglias ospitantas s’engaschan fitg, la collavuraziun cun ils uffizis na funcziuna dentant betg». Ed a Laax abitescha Liliya en il center da transit dal chantun. Ses um è schuldà en la guerra: «Jau hai tut il necessari qua – il sentiment da laschar encrescher na poss jau dentant betg descriver».
26 min
Per ses giubileum da 150 onns avra il Museum retic las portas da ses deposit per ils «Cuntrasts», in deposit cun radund 90’000 objects. I dat da scuvrir rauba antica, dentant er ina frestgera ed in tschitschapulvra dals onns 60. I dat d’intervegnir, daco ch’ina tretscha po esser in privel per la restauratura. I dat da vesair l’unic Sennentunschi enconuschent en l’intschess alpin. I dat d’admirar cun il martgadant d’antiquitads la pli gronda collecziun da truccas grischunas. Il deposit dal Museum retic, in mund plain istorgia ed istorgias.
26 min
Ils 8 da zercladur 1872 avra il Museum retic, l’emprim museum dal Grischun, sias portas. Da lez temp vegniva exponì sulettamain en ina stanza. Cun ils onns è la collecziun creschida ad in crescher ed oz posseda il museum radund 100’000 objects. Da tutta sorts iseglia purila, l’entira paletta da guaffens da mintga mastergn, x-variantas dal tegnairchasa, munaida tut a dubel, monduras vegliandras e gist anc purtadas, emprims apparats electronics ... la glista na prenda nagina fin. La pitschna part dals objects è exponida en ils locals dal museum, la gronda massa è deponida en il deposit. Per ses giubileum da 150 onns avra il Museum retic las portas da ses deposit e lascha scuvrir ils «Cuntrasts» in mund plain istorgia ed istorgias, in mund fullanà cun objects prezius, custaivels, bizars, scurrils, spectaculars ed era da quels tut banals.
25 min
En il format nov da Cuntrasts cun il titel «CRASS» As envidain ad in gir tras ils precipizis dal sistem mobing. Victimas laschan reviver lur regurdanzas dolurusas a las schicanas permanentas e sistematicas. Persunas spezialisadas dattan scleriment davart ils mecanissems da mobing e tgi che daventa victima e tgi iniziant dal mobing, e nus As faschain entrar en il mund anonim e brutal dal cybermobing. Mobing capita mintga di, dapertut. Mintgina e mintgin po esser pertutgada, tuttina èsi anc adina in tema da tabu. Temp ed ura da vesair las realitads.
24 min
Partids eran els en trais per conquistar in sez en la regenza grischuna: Il Mister Corona Martin Bühler, la presidenta communala ed unica dunna Carmelia Maissen ed il president communal da Trimmis, Roman Hug dal PPS sco sfidader. La dumengia passada ha il suveran grischun dentant decidì da vulair laschar finir mo a dus dad els la cursa cun success. Fertant che Martin Bühler ha defendì il sez da la PLD cun in resultat da pumpa e che Carmelia Maissen da l’AdC ha fatg flucs cun la bastiun masculina en la regenza grischuna, n’han las Grischunas ed ils Grischuns betg sa laschà persvader d’ina regenza cun il PPS e ses candidat Roman Hug. Ils resultats èn clers. La via tar quels è stada lunga ed intensiva – cunzunt per ils dus novizs e la noviza. Per ils «Cuntrasts» han els trais laschà dar ad Isabelle Jaeger in cuc sur lur spatlas, en il mund dal cumbat electoral.
27 min
Gia da mattatsch era Yves Brunelli fascinà da las vipras. Dapi passa 40 onns tschertga, observa, fotografescha e cataloghisescha el vipras en ses conturns en il Vallais. Malgrà pliras morsas, èn las vipras per Brunelli anc adina animals fascinants e malgrà il nausch renum da las serps, è el persvadì ch’ellas èn tut auter ch’agressivas e nauschas. Las datas ch’el rimna metta Brunelli er a disposiziun als uffizis da guaud ed ambient dal Vallais.
26 min
Il bab vegn cun l’idea, la famiglia organisescha. Uschia funcziuna quai tar ils Caduffs. Il musical «Frisal – Frisal» ch’è actualmain da vesair a Danis, è davairas ina chaussa da famiglia. Petra Rothmund ha accumpagnà cun la camera l’autur e cumponist da quest musical, Armin Caduff e sia famiglia ils ultims trais mais avant la premiera.
27 min
Sch’el n’avess betg interess vi dal relasch da Heinrich Schmid? Ina Whatsapp cun quella dumonda ha sveglià la mirveglia da l’autur Casper Nicca. Heinrich Schmid (1921-1999) era il professer da Turitg che ha creà la basa per il rumantsch grischun, quasi il bab dal rumantsch grischun. El è pia quel uman che ha influenzà la Rumantschia ils davos 40 onns sco paucs auters. Ma tgi era quel Heinrich Schmid? Partent dal relasch da Heinrich Schmid va Casper Nicca en il film per ils «Cuntrasts» a la tschertga dals fastizs dal professer prest emblidà. El discurra cun ils protagonists da lezzas uras, cun studentas ed enconuschents da Heinrich Schmid dal temp, cura ch’il rumantsch grischun è vegnì stgaffì. Ed el senta: il professer da la Bassa, ch’era in scheni da linguas, malgrà ch’el udiva mal, n’è betg emblidà ed el sveglia anc oz las emoziuns da quels che enconuschevan el.
26 min
Art ed artisanadi han bullà la vita dal pèrin da Lavin Madlaina Lys e Flurin Bischoff. Ella sa numna artisana. Ses material era onns a la lunga l’arschiglia, sia vaschella cun ils onns pli e pli filigrana. Uss lavura ella dapi varga in decenni cun la porcellana. Sia spezialitad èn candelabers che consistan ord tschients u millis plattinas da porcellana, objects ligers e fraschels che creeschan atmosferas particularas. Flurin Bischoff sa numna artist. Sia via artistica ha cumenzà cun la pictura, durant ils onns è ses radius creativ s’engrondì cuntinuadamain. Sper installaziuns, cazzolas e lampas ubain punts realisescha el adina puspè era funtaunas da caracter. La stad èn els ortulan ed ortulana, tgiran e cultiveschan lur project communabel, in grond giardin da flurs a la riva da l’En. Er en lur giardin sa mussa lur dun da crear impressiunantas atmosferas e lieus da bellezza.
26 min
Ils 19 da favrer 2022 ha la Viafier retica transportà 4’225 vehichels tras il tunnel dal Vereina – in di da record. Per che tut funcziunia, han procurà quel di il schef dal transport d’autos al Vereina, Simon Rohner, cun 9 chargiaders da tren, 6 cassieras, 6 persunas da la Securitas e 7 cadettas e cadets da traffic, e quai als dus portals a Selfranga sper Claustra ed a Sagliains sper Lavin en l’Engiadina Bassa. E cunquai che tut è collià in cun l’auter, èn er anc ina dunsaina da maschinists e la centrala da gestiun a Landquart da la partida. Da l’emprim tren d’autos a las 05:05 fin a l’ultim la notg a las 00:40 han ils «Cuntrasts» documentà quest di da nar – tranter frains a maun stinads, management da colonnas, da quels cun e senza pazienza ed ina squadra ch’è campiunessa da «far il tischlen» --- «far il tischlen»? Guardai ils «Cuntrasts», «come on, come on!».
27 min
Cur che naiv e glatsch lieuan, vegni primavaira. Il luar è qua simbol per il bel e punct da partenza per la speranza. Luar è da princip in simpel midament d’in stadi d’agregaziun en in auter, vul dir cura ch’insatge dir vegn liquid. Precis al luar, a questa transfurmaziun efemera deditgescha il «Cuntrasts Focus» in per reflexiuns ed invistas. Luar tschigulatta per exempel. Far ina lieur da Pasca pretenda in bun termometer ed in bun maun. Ubain il metal, el ch’è la manifestaziun dal dir, per exempel en furma d’ina sigir, sto l’emprim daventar lom per suenter daventar propi dir. Ubain cura che nossas emoziuns lieuan e las larmas curran tar ina fin commoventa d’in film, èsi savens la musica che fa luar, fa cridar. E fiss ina nova pandemia pussaivla, perquai che la schelira permanenta lieua? La moderatura, Anna Serarda Campell, discurra cun il glaziolog Beat Frey davart bacterias e virus che han durmì durant millis dad onns sut ils glatschers grischuns e sa dasdan ussa pervia dal midament dal clima.
26 min
El haja ditg Gea en in mument flaivel, sa regorda Joseph Maria Bonnemain. Avant in onn ha Papa Francestg telefonà e nominà el sco uvestg da Cuira. Dapi lura sajan las tensiuns tranter conservativs e progressivs sa calmadas, conflicts dettia quai dentant anc adina en l’uvestgieu. Quai è la bilantscha dal uvestg suenter in onn. Il film mussa, co che l’atmosfera è sa midada, co ch’el ha integrà las dunnas e la giuventetgna e co ch’el confruntescha l’uvestg cun temas brisants. Ch’el na mussia betg adina colur vegn crititgà – tut per l’amur da la pasch?
26 min
Er en l’Engiadina Bassa patescha la populaziun locala d’ina mancanza dramatica d’abitaziuns pajablas. Quai fa surstar. Surstar fa er ch’i dat adina dapli segundas abitaziuns. L’iniziativa dal 2012 vuleva bain limitar abitaziuns da vacanzas sin 20%. Tge è capità? Respostas dat il film «La lescha da segundas abitaziuns – ina farsa?».
27 min
Morder sin ils dents, morder sin granit ed en il mail asch – il muscul da mastgar è il pli ferm muscul dal carstgaun. Ina morsa po perfin midar la vita. «Jau era stanchel, aveva fevra e nagina forza pli – nagut n’era pli sco avant», raquinta Mario Candreia ch’è vegnì mors d’ina zecca e na sa dapi lura strusch pli lavurar. Nus mussain, pertge ch’i dat adina dapli morsas da chauns en il Grischun e quant fitg ch’igl è da morder sin ils dents per ina carriera sportiva. Nus accumpagnain il biatlet Eligius Tambornino tras sia davosa stagiun e mussain, sch’i gartegia ad el da realisar ses siemi da sa qualifitgar per ils gieus olimpics.
25 min