Nadia Rungger (*1998) è ina scriptura bilingua da la Val Gardena en Tirol dil Sid. L’onn 2020 è cumpari ses debut tudestg-ladin «Il fögl cun las soluziuns. Raquints e poesias» (Ediziun A. Weger), ch’è vegni premià tranter auter cun il Premi Irseer Pegasus da la Schwabenakademie 2024 e cun il premi da litteratura dal Südtiroler Künstlerbund 2024. Ella scriva prosa, poesia e teater e moderescha l’emischiun da cultura «Nëidies» per il radio Rai Ladinia.
Uolf Candrian (*1992) è da Sagogn ed ha studegià Analisa Culturala, Culturas Popularas e Scienza Litterara Rumantscha a luniversitad da Turitg e Basilea. El ha presidià a la la GiuRu (Giuventetgna Rumantscha), ha lavurà tar la Mediaziun Culturala Svizra e per divers projects interculturals. Dapi 2023 è el il promotur regiunal da la Lia Rumantscha en Surselva e s'engascha en la scena d'art e cultura dal chantun pluriling.
Zënza cunfins – sesbagliar
U: Cun in pèr plaids pudess ins sesbagliar davart lur muntada.
N: Muntada?
U: Lur senificat. Entgins plaids ein bein medems ni ch’els semeglian ad in ni l’auter idiom. Auters plaids ein semplamein buca pli moderns ni in equivalent ei daventaus pli populars, pli acceptaus. Nadia dumonda:
N: “Es'a n gumalastich per ciulé adum l scarnuz?”
U: “Oh, jeu enconuschevel quei plaid.” Daquels plaids ladins fan vegnir endamen l’atgna affonza. Il “lastic” ei in da quels plaids che nus duvravan savens en scola – e ch’jeu vai onns buca pli udiu. Forsa per quei ch’jeu sun buca pli aschi savens en scola? Ni drova la proxima generaziun buca pli quei plaid? Il lastic da gummi per ligiar ensemen las colurs da lenn ni ils cavels.
N: “N gumalastich.”
U: Oz ei da differenziar sche ti drovas in gummi per trer ora enzatgei scret cun rispli, per ligiar ensemen enzatgei ni ch’il gummi ei cheu per evitar da s’infectar cun malsognas sexualas – ni vegnir en speronza senza vuler. Ils cunfins dils plaids e lur muntadas ein oz gia autras.
N: La paroles se muda cun l tëmp y l ie nteressant a udëi coche les se muda te n’autra maniera ti idioms defrënc. Dan n valgun ani ei per l prim iede pudù liejer la traduzion de na mi poejia per gherdëina tl vallader, n ucajion de n festival de leteratura. L titul de mi poejia fova “paroles sutes y moles”, che ie pona deventà per vallader “pleds süts e bletschs”. La poejia conta de paroles che vën sutes, ajache les ne vën nia plu adurvedes, nia plu metudes tla bocia. N valguna persones dl’Engiadina me ova dit, che la parola “mol” ti sà nteressanta. Fé traduzions ie nce giaurì, giaurì su i cunfins. Ce marueia che l fova, liejer la poejia te n auter idiom retoroman. Sciche sce la paroles ëssa fat de pitli vares sëura i cunfins ora. Sce la paroles ie moles, “bletschs”, iel dut n muvimënt.
Uolf Candrian (*1992) è da Sagogn ed ha studegià Analisa Culturala, Culturas Popularas e Scienza Litterara Rumantscha a luniversitad da Turitg e Basilea. El ha presidià a la la GiuRu (Giuventetgna Rumantscha), ha lavurà tar la Mediaziun Culturala Svizra e per divers projects interculturals. Dapi 2023 è el il promotur regiunal da la Lia Rumantscha en Surselva e s'engascha en la scena d'art e cultura dal chantun pluriling.
Zënza cunfins – sesbagliar
U: Cun in pèr plaids pudess ins sesbagliar davart lur muntada.
N: Muntada?
U: Lur senificat. Entgins plaids ein bein medems ni ch’els semeglian ad in ni l’auter idiom. Auters plaids ein semplamein buca pli moderns ni in equivalent ei daventaus pli populars, pli acceptaus. Nadia dumonda:
N: “Es'a n gumalastich per ciulé adum l scarnuz?”
U: “Oh, jeu enconuschevel quei plaid.” Daquels plaids ladins fan vegnir endamen l’atgna affonza. Il “lastic” ei in da quels plaids che nus duvravan savens en scola – e ch’jeu vai onns buca pli udiu. Forsa per quei ch’jeu sun buca pli aschi savens en scola? Ni drova la proxima generaziun buca pli quei plaid? Il lastic da gummi per ligiar ensemen las colurs da lenn ni ils cavels.
N: “N gumalastich.”
U: Oz ei da differenziar sche ti drovas in gummi per trer ora enzatgei scret cun rispli, per ligiar ensemen enzatgei ni ch’il gummi ei cheu per evitar da s’infectar cun malsognas sexualas – ni vegnir en speronza senza vuler. Ils cunfins dils plaids e lur muntadas ein oz gia autras.
N: La paroles se muda cun l tëmp y l ie nteressant a udëi coche les se muda te n’autra maniera ti idioms defrënc. Dan n valgun ani ei per l prim iede pudù liejer la traduzion de na mi poejia per gherdëina tl vallader, n ucajion de n festival de leteratura. L titul de mi poejia fova “paroles sutes y moles”, che ie pona deventà per vallader “pleds süts e bletschs”. La poejia conta de paroles che vën sutes, ajache les ne vën nia plu adurvedes, nia plu metudes tla bocia. N valguna persones dl’Engiadina me ova dit, che la parola “mol” ti sà nteressanta. Fé traduzions ie nce giaurì, giaurì su i cunfins. Ce marueia che l fova, liejer la poejia te n auter idiom retoroman. Sciche sce la paroles ëssa fat de pitli vares sëura i cunfins ora. Sce la paroles ie moles, “bletschs”, iel dut n muvimënt.
