Siglir tar il cuntegn

Nus umans essan las schimgias amiaivlas

«Nus avain tschertgà en la preistorgia violenza umana - ma plitost chattà indizis che umans èn ina spezia fitg solidarica.» Quai di l’istoricher Kai Michel en Vita e cretta.

Download
Il homo spaiens è radund 300’000 onns vegls. En tut quest temp chattain nus fitg darar violenza individuala ed insumma nagins fastizs da mazzacras, di Kai Michel. I deva er nagin motiv per violenza. Il cuntrari: la cooperaziun era il recept da success dals umans.

L’assassinat il pli vegl da l’istorgia da l’umanitad è radund 400’000 onns vegls. Ma quai saja in’excepziun. Plitost mussa l’archeologica analisond skelets, che carstgauns han survivì blessuras, forsa er dad accidents da chatscha. E questas persunas han survivì perquai che auters han gidà ellas.

Natiralmain datti en la natira er conflicts. Conflicts datti usche spert ch’i dat concurrenza e concurrenza datti pront ch’igl n’ha betg avunda per tuts. Ma er animals èn raschunaivels. Els considereschan ils avantatgs e dischavantatgs - sch'els attatgan u betg.

Schimpans fan ina spezia dad assagls sin vischins, almain sche la differenza da la gruppa è gronda avunda ch’ins po attatgar senza ristg. Els mazzacreschan ils vischins. Ma ils bonobos, ch’èn tuttina parent cun nus umans, lezs na fan quai betg, di il biolog d’evoluziun Carel van Schaik.

«Schimpans fan guerra, bonobos l’amur», uschia Carel van Schaik.

La guerra dals umans cumenza cun il sa domiciliar. Sch’ins è lia vid in lieu, na pon ins betg simplamain dar si quel. Quai ha da far cun l’invenziun dal possess. Tuttenina han gruppas cumenzà a dir che in lieu tutgia ad ellas. Uschia han conflicts cumenzà ad escalar bler pli spert.

Singulas contribuziuns

Dapli dal tema

Dapli da «Vita e cretta»