«Litschalas, scaruns ed era las litgivas d’aual èn ferm periclitadas.» Quai constatescha Marcel Michel, il manader da la partiziun da pestga en l’Uffizi da chatscha e pestga dal Grischun.
Il svilup negativ dals effectivs da quels peschs cuntinueschia, constatescha Marcel Michel. «Il pesch il pli periclità da svanir è il scarun dal Lai da Constanza ch’ins chattava pli baud fitg savens en il Mesauc, ma er en il Rain enfin en Surselva ed en il Grischun Central. Sa reducids èn er ils effectivs da las litschalas che tutgan tar la famiglia dals salmuns.»
Il biolog da pestga di ch’ins haja constatà ina digren marcanta da litschalas en la Val Mesauc. «En l’Engiadina è il dumber da litschalas anc in pau pli grond, ma er là è l’effectiv periclità.» Perquai ha la Confederaziun mess la populaziun da las litschalas en l’Engiadina sin la glista dals animals da muntada naziunala. Tenor la glista cotschna dals peschs periclitads che l’Uffizi federal da l’ambient ha publitgà, èn 43 da 66 spezias da peschs en Svizra periclitadas.
Litgiva d’aual manca en Surselva
Il manader da la partiziun chantunala da pestga Marcel Michel di, che la situaziun da las litgivas d’aual saja tut tenor regiun dal Grischun differenta. «Acuta è la situaziun actualmain en Surselva. En il Rain Anteriur han ins constatà ina ferma digren da la litgiva d’aual ils davos onns.» L’Uffizi chantunal da chatscha e pestga saja londervi d’eruir ils motivs per quest regress uschè grond da las litgivas d’aual en ils flums sursilvans. «En general pon ins constatar, ch’il Grischun dal Nord ed il Grischun Central han dapli difficultads cun la digren da las litgivas d’aual. En il Grischun dal Sid ed en l’Engiadina è il dumber da litgivas d’aual anc pli grond.»
L’influenza da la stgaudada dal clima
«La midada dal clima ha ina grond’influenza sin la digren dals peschs en ils flums ed auals dal Grischun. Ils eveniments extrems da l’aura sco per exempel las plievgias fitg andetgas e fermas da la stad passada, han consequenzas per ils flums ed ils auals e cunquai era per ils peschs.» Sco ulteriura consequenza da la midada dal clima numna Marcel Michel las temperaturas creschentas da la stad e las undas da chalira. Quellas fetschian ch’ils flums ed auals portan damain aua. Il grond avantatg envers ils flums en la Bassa saja, che l’aua dals flums, dals auals e dals lais alpins en il Grischun hajan pudì mantegnair lur temperaturas frestgas.
La prognosa è negativa
La prognosa che Marcel Michel dat areguard il svilup dals effectivs da peschs en il Grischun è negativa per ils proxims onns. «Jau na poss deplorablamain betg dar ina prognosa empermettenta per l’avegnir da noss effectivs da peschs. Cunzunt ils flums ed auals da noss chantun èn fitg exponids, perquai ch’i dat differents interess per il niz da las auas.» Tar ils differents interess tutga per exempel la producziun da forz’electrica idraulica. Las quantitads d’aua restanta memia pitschnas entras la producziun d’energia idraulica e hajan er consequenzas sin ils effectivs dals peschs.
Ed en pli fetschia la setgira permanenta gronds donns als effectivs da peschs, manegia il biolog da peschs Marcel Michel en discurs cun la FMR. «E la fin finala avain nus anc da far cun in nov fenomen, quel da las contaminaziuns da micro cun substanzas betg decumpostiblas dal sectur tecnic e dal sectur da construcziun, restanzas da medicaments, fluor u era per exempel particlas u fils da microplastic en las auas.» Quellas substanzas da micro effectueschian er ch’ils peschs en ils flums ed auals hajan adina dapli problems da surviver.
Pestgaders dovran dapli pazienza
Il manader da l’Uffizi chantunal da pestga di, che malgrà las schlettas prognosas hajan las pestgadras ed ils pestgaders – cun in pau perseveranza e pazienza – er en l’avegnir la pussaivladad da far bunas predas durant la pestga grischuna. L’Uffizi da chatscha e pestga haja bain stuì far restricziuns tar la pestga per empruvar da salvar las spezias da peschs (litschala, scarun e litgiva d’aual). Da l’autra vart dettia lieus, per exempel lais alpins, nua che la surveglianza da pestga procuria per effectivs constants cun metter ora en ils lais peschs da las tratgas dal chantun.
