«Nagin motiv da far quitads» - Tuttina sa prepara la Val Müstair per la crisa

Insatge serius u in'infurmaziun generala?

A l’infurmaziun da la gievgia passada en la sala polivalenta a Sta.Maria aveva il cumin da Val Müstair envidà in pau a moda misteriusa: «La populaziun vegn infurmada davart ils privels da la natira che l’analisa da privels ha identifitgà, las consequenzas d’eventualas escalaziuns e las masiras previsas.» – hai pia tractà d'insatge pli serius u plitost d'ina infurmaziun generala en vista ad incidents pussibels? Il dispositiv da l’infurmaziun ha en mintga cas mess en vista insatge pli serius, bunamain en stil d'in cas gravant sco a Brinzauls: in’infurmaziun cun blers experts (era dal chantun), cun in livestream, cun infurmaziuns en lingua tudestga (per che tuts chapeschian), cun ina preschentaziun da var 50 folias, cun microfons e cameras en sala e cun dumondas ch'ins ha pudì far via e-mail – ed entamez tut quai natiralmain er il communicatur da crisa, Christian Gartmann, ch'ha dà a moda calma e factica il pled a tuts.

Ma apunta, ils emprims pleds da Christian Gartmann han gia dà da chapir: I n'è betg dramatic en la val! Ed i na dat en sasez nagin privel concret u nov ch'i fiss da communitgar a las Jauras ed als Jauers. Ma las autoritats veglian sa preparar per il cas dals cas. E quai vulevan ils gremis communals – cun la presidenta Gabriela Binkert-Becchetti a la testa – en quai cas far cun in «dialog da risico» avert cun la populaziun.

Privels globals er a Fuldera

Gist trais experts sin divers livels han dà scleriment co che las autoritads han analisà ed analiseschan permanentamain ils pli differents privels en la Val Müstair. Pascal Porchet, il manader da l’Uffizi dal militar e la protecziun civila, ha fatg l’artg grond, cumenzond cun ils «mega-privels» globals che pudessan sa far valair fin a Fuldera. A maun da pliras graficas ha el mussà quants differents privels ch'i dat insumma e co las autoritats federalas e chantunalas valiteschan quels.

El ha explicitamain era numnà privels che paran a prima vista pauc evidents per la Val Müstair, sco p.ex. undas da migraziun u spezias invasivas d'animals u plantas. Cunzunt ha Pascal Porchet era fatg attent a trais differentas categorias da privels pussibels – numnadamain d'ina vart a quels da la natira, ma lura er a privels tecnis (p.ex. mancanza d’energia, interrupziun da la communicaziun) u a quels da la societad (p.ex. pandemias, disgrazchas tar in’occurrenza publica). 

Bovas, lavinas, innundaziuns u incendis

Anc pli regiunalas èn la gievgia saira lura stadas las explicaziuns da Martin Roffler, inschigner da fabrica da Grüsch. El ha dà in’invista en la lavur d'analisa da privels concreta en Val Müstair, ch'è vegnida fatga ils ultims mais en collavuraziun cun piras persunas e plirs instituziuns chantunalas e communals. El sez ha manà la gruppa da lavur ch'ha analisà tut.

En ina grafica ha Martin Roffler p.ex. mussà ch'i na dat en la val al cunfin talian en sasez nagins privels da gronda dimensiun u che capitan savens. Sco pli mals cas pussibels èn en l'analisa vegnids identifitgads bovas, lavinas, innundaziuns u incendis. Per mintgin da quels privels pli concrets ha la gruppa da lavur lura ramassà ils fatgs impurtants, surtut per eruir tge che fiss anc d'organisar e preparar per il cas serius, p.ex. tar ina lavina en in territori abità.

Nagina protecziun da 100%

Anc pli concret e local è lura vegnì Jörg Clavadetscher, il manader da l’uffizi forestal dal cumin da Val Müstair. El ha mussà exempels concrets en la val, nua ch'i dat adina puspè incidents u nua ch'ins ha fatg lavurs preventivas ils ultims ons. Uschia ha el p.ex. menziunà la bova tanter Valchava e Sta. Maria, crappuns ch'èn vegnids a val sper territori abità, lavinas pli pitschnas u er incendis dal passà.

Tut ils risicos ha Jörg Clavadetscher era localisà a maun da cartas da privels ch'èn accessiblas online sin portals chantunals. Ma sco tut ils auters referents ha era Jörg Clavadetscher fatg attent: «En territoris alpins sco la Val Müstair resta adina in tschert privel e risico. Ina protecziun da 100% na datti betg.» 

Installar in stab directiv

Sco ultima referenta ha anc Gabriella Binkert Becchetti, la presidenta communala, infurmà co ch'il cumin da Val Müstair sa prepara sin livel organisatoric ed administrativ per incidaints pli gronds. Il minz da tut l’exercizi è ch'i vain creà in stab directiv («Gemeindeführungsstab») che coordinescha, reagescha e decida en cas da basegn, per exempel tar incendi pli grond. La presidenta communala ha preschentà las posiziuns e las persunas-clav da quai stab, ha però punctuà ch' ins veglia includer tut la populaziun ed uschè bleras organisaziuns sco pussibel (pumpiers, pulizia, ospidal). La presidenta communala ha appellà a la populaziun da collavurar e d'annunzchar cas nunusitads u observaziuns particularas.

En connex cun ils quitads ch'i ha dà, er en vista a l’annunzia da la saira d’infurmaziun, ha era Gabriella Binkert Becchetti punctuà anc ina giada suenter bun duas uras plain graficas ed organigrams: «Na, i na dat nagin motiv da far quitads en Val Müstair. Ma nus ans stuain preparar fitg bain per evitar che nus fissan bloccads en in cas serius. En tals muments stuain nus reagir bain e svelt.»

Offensiva comunicativa per il cas serius

Facit da la saira d’infurmaziun a Sta.Maria: Il cumin da Val Müstair ha infurmà a moda averta e transparenta tgeninas lavurs ch’el ha fatg per pudair prevgnir e reagir en cas d'incidents pli gronds, e tgenina lavurs ch’el ha anc da far. Las autoritats han era declerà co ch’ellas han – ensemen cun las instituziuns chantunalas – indentifitgà e classifitgà singuls privels e co ch’ellas han ussa sistematisà la prevenziun ed organisà il dispositiv da crisa. Quai fa tut senn. Ch'il dispositiv comunicativ è gist stà fatg en ina dimensiun sco a Brinzauls, quai pon ins metter en dumonda. Ma forsa è gist quai era stà part da l’entir exercizi, numnadamain da trenar ina tala offensiva comunicativa per il cas propi serius.