Corina Casanova: La Societad Retorumantscha è la pli veglia associaziun rumantscha, numnadamain 140 onns – ella è vegnida fundada il 1885. La Societad è neutrala areguard confessiun e politica. Sia finamira èsi da documentar, perscrutar e cultivar la lingua rumantscha e sia cultura.
RTR: En in nov pass vul l’uniun s'avrir per in e mintgina. Avant che nus guardain sin quest svilup, guardain sco emprim sin l'organisaziun actuala da la SRR.
La Societad Retorumantscha è l’uniun purtadra dal Dicziunari Rumantsch Grischun, DRG. Quai è in dals quatter vocabularis naziunals ch’è ensasez in'enciclopedia. Quel vegn publitgà dapi l’onn 1939, vul dir ch'i dat enfin uss 14 toms. Dal bustab A enfin il M – actualmain essans tar il M sco mogul. Sper il DRG faschain er autras publicaziuns, per exempel las Annalas da la Societad Retorumantscha. Quellas èn anc pli veglias e cuntegnan contribuziuns scientificas davart il rumantsch, la lingua rumantscha ed era la cultura rumantscha. Lura editescha la Societad Retorumantscha anc la Romanica retica. Quai èn cudeschs monotematics. Surtut vegnan là publitgadas dissertaziuns dals students u er auters temas ch'han da far cun la lingua, la cultura u ina perscrutaziun insumma.
Ussa vul la societad s'avrir per ina e scadin. Tgi era enfin ussa commembra u ha abunà questas publicaziuns?
Fin ussa pudevan mo ils abunents u las abunentas dal Dicziunari Rumantsch Grischun u da las Annalas esser commembers da l’uniun. Cunquai che la Confederaziun finanziescha la lavur dals redacturs, ha ella pretendì avant intgins onns che tut vegnia mess sin la rait – il pli tard in onn suenter la publicaziun. Quai vul natiralmain dir, che nus avain pers abunents e cunquai era commembers. Ils ultims onns avain circa pers entradas da 20’000 francs ad onn. Perquai avain pris la decisiun en la suprastanza che nus stuain avrir questa societad ed era dar la pussaivladad a tut quels e quellas ch'han interess, da sustegnair il rumantsch.
Da quants abunents ed abunentas discurrin nus actualmain?
Tar il DRG èsi enturn 400 abunents ed abunentas, quellas èn però idas enavos ils ultims 20 onns per 20%. E tar las Annalas n’avain gnanc pli 200 persunas – quai è in minus da 60% en il decurs dals ultims 20 onns. Sch’ins vesa questas cifras, ston ins far insatge. Perquai avain apunta decis che nus vulain avrir la societad per tuts, betg mo per ils abunents e las abunentas. Nus vulain era popularisar la scienzia che vegn fatga, per che quella na restia betg be en in lieu per questa glieud scolara, mabain che tut tgi che s'interessescha per la lingua e la cultura, ha medemamain access. Plinavant èsi l'idea d'organsisar activitads, sco per exempel referats ed occurrenzas per presentar questa scienzia. Nus avain era creà in nov logo. Fin ussa n’existiva numnadamain ensasez nagin logo per la societad. Il Dicziunari Rumantsch Grischun ha ensasez in bel logo che ma plascha, ma quel na reflectescha betg la societad sco l’uniun purtadra dal DRG. Perquai avain nus creà insatge nov. La finala vegn uss era creada ina nova pagina d'internet per la societad.
Dunna Corina Casanova, ha ella sentì resuns da persunas che quest interess è qua?
Gea, quai avain adina gì cura che nus essan ids vi da studegiar: co pudain nus restructurar la societad? Tge pudain nus far? Adina puspè avain survegnì resuns da glieud ch'ha ditg: sch’els pudessan, alura sustegnessan els gugent quella societad e quella uniun cun tut la lavur ch’ella fa – ma i na dettia betg lezza pussaivladad. Uschia èsi ensasez stà ina consequenza logica d'arver la societad per tut quels e quellas che vulan.
E co guardi ora cun la finanziaziun, ussa gist era per quella nova via?
Cun questa nova via sperain apunta da cuntanscher e d'avair novs commembers e commembras. Nus avain però er inoltrà dumondas tar la Confederaziun. L’Academia svizra da scienzas socialas ed umanas paja ussa gia la gronda part da las pajais dals redacturs. Là avain dumandà per sustegn supplementar per questa restructuraziun ed era per far pli visibel l’associaziun. Era tar il chantun avain inoltrà ina dumonda sin fundament da la lescha da la promoziun da la cultura per ils proxims trais onns. Nus sperain natiralmain da survegnir il sustegn da la vart da la Confederaziun e dal chantun Grischun.