Peschs en il chantun Grischun
En il Grischun vegnan oravant tut pestgadas litgivas d'aual ed salmelins da lai. Il dumber da peschs che vegnan pestgads è dentant sa sminuì cuntinauadamain ils davos 20 onns. Il chantun repopulescha era las auas grischunas.
La digren da la litschala en l'Engiadin'Ota
Avant in onn ha l'Uffizi da pestga lantschà in studi, per intercurir il cumportament da la litschala. Ins haja ils davos onns constatà ch'i vegn pestgà adina pli paucas litschalas tranter Schlarigna e Samedan. Cun il studi vulan ins chattar ora, sch'i dat pli paucs peschs, u sch'i han be chattà novs lieus da viver ed èn pli sparpagliads, uschia ch'ils pestgaders han pli grev da chattar els. Il studi cuzza anc fin la fin atun, pir lura pon ins constatar co la situaziun è davaira.
Aua netta, fraida e cun bler oxigen
Quai èn la premissas per il bainstar da la litschala. En Engiadina vegn ella numnada «il tschendratsch». Betg mo en Grischun u en Svizra – en tut l’Europa valia l’Engiadin’Ota sco lieu ideal per la litschala. Tranter il 2001 ed il 2016 èn vegnids pestgads en media 3'300 tschendratschs en Engiadina. En auters flums sco per exempel La Moesa u il Rain, èsi vegni pestgà en media 8 durant la stagiun. Aua fraida e netta e cun bler oxigen quai èn las premissas, plinavant sto el avair lieus per sa reproducir.
Revitalisaziuns stgaffeschan spazi da viver
Las revitalisaziuns per lung il flum Flaz procuran per in bun spazi da viver, uschia il guardiapestga da l’Engadin’Ota e Bregaglia Linard Jäger, ussa chattan ils peschs divers lieus per sa multiplitgar. Linard Jäger è perquai da buna speranza che la litschala sa chattia bain er en avegnir en Engiadin’Ota.
Pli paucs peschs sisum la Surselva
Era en la Surselva han ins constatà ina reducziun da la populaziun da peschs. Per intercurir quai, ha l'Uffizi da pestga incumbensà l'institut Hydra da Constanza. En radund trais onns duai dar ils emprims resultats.
Pestgar è recreaziun – ma peschs hai paucs
Dapi 52 onns è Pius Lozza pestgader e blers onns cun corp ed olma. Uschia è el da chattar quasi adina sper ils flums en la regiun da Mustér. Ils buns onns pigliava el massa peschs era per vender a las ustarias. Il record è tar 450 peschs en ina stagiun, quai ch’è quasi betg pli imaginabel en il temp dad oz. Ma la passiun n'è betg pli uschè ferma sco pli baud, di l’um pensiunà. Tuttina saja quai bel da pudair ir sper ils flums a spass er cun ses chaun ed il medem mument gist pestgar, uschia Pius Lozza. Ma l'emprim di da pestga vegnia el probabel betg ad ir. El giaja pli gugent il zercladur u fanadur.
Pli net, ma i vegn pli pauca aua
Il grond problem per la populaziun da peschs ch’è sa sminuida ils ultims onns, saja la mancanza d’aua. Las ovras electricas na laschian betg ir blera aua restanta e quai saja in problem. Alura vegnia a plover ed els avrian lur mirs e tut questa aua, lavia tut il bun per ils peschs da la val giu, uschia sa sminueschia la populaziun.
Pli baud pudevan ins adina pestgar cun success en il Rain, quai saja uss quasi nunpussaivel pli. Tgi che veglia avair success, stoppia guntgir sin ils flums pli pitschens, u ir a pestga en lais. Gliez na sajan dentant betg ses lieus preferids, ma tuttina era ina bella pestga, di Pius Lozza. Il 2022 stoppian ins quintar cun ina ura pestgar per pesch, pli baud pestgava el en quest temp, la preda lubida da peschs, pli baud 10 e pli tard 6. Perquai haja el era chapientscha per ils pestgaders giuvens, che smettian lur hobi per mancanza da success. Il tip per ils giuvens saja d’avair pazienza, ir bler e betg dar si, avair la perseveranza dad ir regularmain e lura possian ins rimnar experientscha e gliez saja il recept da success, ma era el n’haja betg adina success e quai saja er ina part da la pestga, di Pius Lozza.
Val Müstair
In exempel extrem è la Val Müstair. Là han las malauras da l'onn 2015 gì grevas consequenzas per la populaziun da peschs.
Cun la tschertga da rument per lung dal Rom e rimnar ensemen tant sco pussaivel, han ins pudì procurar che la qualitad da l'aua en Val Müstair è puspè vegnida meglra suenter il 2015. Quest effect sin la qualitad d'aua ha er in effect sin il dumber dals peschs.
