Sch’ins guarda sin las cifras, lura è la Rumantschia ansasez surrepreschentada en il parlament a Berna cun Martin Candinas e Jon Pult en il Cussegl naziunal e Stefan Engler en il Cussegl dals chantuns. Quai sch’ins conguala cun ils 0,5% da la populaziun che discurran en tut la Svizra rumantsch.
Dentant na vul quai betg dir che il rumantsch è preschent, quai na saja numnadamain betg il cas per il mument. Uschia resenta quai era Martin Candinas.
Durant l'onn cura ch'el era president dal Cussegl naziunal hajan ses collegas udì pli savens rumantsch, ussa mo anc punctualmain. Per exempel ina saira en l'ultima emna da la sessiun d'enviern cura che la gruppa parlamentara rumantscha ha organisà ensemen cun la Lia Rumantscha ina sairada per far attent sin il rumantsch. I va per quai da sensibilisar per il rumantsch.
Lobbying per sustegn
Quant che quest «sensibilisar» maina en cifras saja greiv da dir. Entant èsi uschia, che la Confederaziun sustegna il chantun Grischun cun circa 21 milliuns francs sur quatter onns per las linguas. Da quai survegn la Lia Rumantscha 2,2 milliuns francs per onn. Per che quest sustegn resta medem u s’augmenta èsi necessari da far lobbying. Pia far valair ils interessa dal rumantsch.
La Lia Rumantscha fetschia quai tenor Andreas Gabriel, manader d’affars publics, cun avair contact regular cun divers uffizis, cun parlamentaris dal Grischun e cun la regenza grischuna. Da far lobbying tutga tar il mintgadi en Chasa federala. Dentant saja quai ina tut autra lavur sch’ins fa lobbying per il rumantsch u per exempel per cassas da malsauns. Uschia declera quai il lobbyist Pascal Krauthammer.
| Per cassas da malsauns | Per il rumantsch |
| Tema che pertutga a tut las persunas directamain. | Dal rumantsch èn mo pertutgadas paucas persunas, circa 0,5% da la populaziun Svizra. Là dovri dapli forza persvasiva per che politichers e politicras s'engaschan per quest tema. |
| Tar las cassas da malsauns pon las persunas en la politica far lobbying cun sa concentrar sin ina cumissiun, questa da la sanadad. | Tar il rumantsch ins stoppia pensar pli lartg ed uschia era resguardar pliras cumissiuns. |
| Cassas da malsauns pon recrutar politicras e politichers da tut ils chantuns che represchentan lur interess. E liar els per exempel en posts en cussegls administrativs. | Tar il rumantsch stoppian persunas che discurran rumantsch u che han ina colliaziun cun la lingua far il lobbying per ch'i saja credibel. |
E tar il lobbying per il rumantsch stoppian ins cumenzar cun bajegiar ina basa e per far quai dovri sustegn finanzial. Pervia da quai èsi l’incumbensa da la Lia Rumantscha dad ir cun pretensiuns tar las persunas en la politica u administraziun. Uschia che la discussiun enturn il rumantsch resta preschenta.
Pia è il lobbying essenzial per far valair intents, gist sch'i va per minoritads. Là po lobbying esser decisiv per manar ils intents sin palc naziunal.