Suenter in’examinaziun da 13 onns ha la scienza formulà ina cler verdict: «I na dat naginas differenzas insignifitgantas pertutgant la structura e la varietad da las spezias.» Agroscope, il Center da cumpetenza da la perscrutaziun agrara da la Confederaziun, ha examinà l’influenza da «raschlar» il fain cun il suflader ubain cun in rastè. Sco quai che Agroscope scriva en ses rapport final, publitgà l’entschatta da l’onn 2025, avevi dà supposiziuns avant passa diesch onns che da suflar il fain giu da la spunda pudess donnegiar pli ferm la fauna e flora en cumparegliaziun cun la lavur tradiziunala cun il rastè.
In prà d’exempel a Stans
Agroscope menziuna en ses rapport l’impurtanza dals prads sitgs per la biodiversitad – e l’institut renda attent che sulet 26'648 hectaras (1,48% da la surfatscha agrara svizra) fetschian part da l’inventari federal dals prads sitgs. La Confederaziun ha lantschà quest inventari perquai che 90% dals prads sitgs u maghers, sco els vegnan numnads en terra rumantscha, sajan svanids dapi ils onns 50. Quella prada è svanida, perquai che l’agricultura ha intensivà sia producziun e perquai che bleras surfatschas èn vegnidas surbajegiadas.
Per examinar l’influenza dal suflader sin la flora e fauna – sin gist quella rara prada sitga – ha Agroscope tschernì in prà magher en la Svizra Centrala, en la vischinanza da Stans (NW). Tenor las indicaziuns dad Agroscope sa chatta il prà dad 1,5 hectaras sin ina autezza da 850 meters sur mar e fa part da l’inventari federal dals prads sitgs da valur naziunala.
Or dad ina parcella datti diesch tocs
Sin la spunda drizzada vers sid è il fain da quest prà a Stans vegnì racoltà ina giada per onn mintgamai tranter mez fanadur e l’entschatta avust. Avant la fasa da test da l’Agroscope avevan ils purs e lur gidantras raschlà quella spunda ils davos 35 onns cun rastels tradiziunals e silsuenter lura anc dus onns cun sufladers.
Jau lavur gia dapi blers onns cun in suflader.
Suenter avair examinà la vegetaziun da la parcella – e chattà per buna quella – ha l’institut agrar partì l’entira surfatscha l’onn 2010 en diesch differentas parcellas pli pitschnas. Sin tschintg da quellas è vegnì racoltà il fain cun il suflader, las ulteriuras parcellas èn vegnidas raschladas a moda tradiziunala. Tranter ils onns 2010 e 2023 n’han las collavuraturas ed ils collavuraturs dad Agroscope dentant constatà naginas differenzas tranter las parcellas raschladas e quellas sufladas.
In grond agid
Per puras e purs è il suflader sut tschertas circumstanzas in grond agid. Quai conferma la pura da Laax, Clarissa Toggenburg che lavura gia dapi blers onns cun in suflader. En la spunda in pau taissa ed cun in fain pulit setg è il suflader fitg effizient. Per remplazzar sut quellas circumstanzas ina persuna cun suflader dovri almain trais persunas cun rastè.
Clarissa Toggenburg: «Mias gidantras e mes gidanters che gidan a fanar, lavuran dentant cun il rastè e na vulan betg lavurar cun il suflader.» Sco che la pura declera, haja quai da far cun la canera dal motor dal suflader ed era pervia da la paisa da la maschina ch’ins portia sco in satgados sin il dies. La canera dal motor da dus tacts dal suflader chaschuna vairamain pulita canera e da bell’aura èn ils sufladers d’udir gia da lunsch.
Sa dustà durant blers onns
Fadri Riatsch fa il pur cun sia famiglia a Vnà en l’Engiadina Bassa ed el di d’avair refusà il suflader durant blers onns. «El n’era a mai betg simpatic, principalmain pervia da la canera.» La proxima generaziun ha dentant introducì il suflader sin il manaschi puril da Fadri e Daniela Riatsch, uschia che era el sez sufla uss ina giada ni l’autra il fain giu da las spundas da Vnà. «Il suflader è effizient – e nus avain bler terren spundiv.» Las dunnas che fan fain sin il manaschi da la famiglia Riatsch dovran dentant il rastè. Il pur da Vnà di ch’il suflader paisia pulit ed el fa valair aspects socials che pledian anc adina per il solit rastè: «Cun raschlar pon ins discurrer in cun l’auter.»
Ed ussa vegn il twister
Sin ils manaschis da Clarissa Toggenburg, da Fadri Riatsch ed er anc sin blers auter manaschis grischuns datti en il fratemp ina nova maschina per fanar e raschlar a moda effizienta las spundas: il twister.
Igl è ina maschina che prenda si il fain e stauscha quel giu da la spunda. L’influenza da quella maschina sin la biodiversitad po la scienza anc sclerir – forsa durant ils proxims 13 onns sin in prà sitg bain enconuschent en la vischinanza da Stans.