Siglir tar il cuntegn

100 onns auto en il Grischun La maschina non grata e ses triumf

«L'auto è la pli impurtanta invenziun dal 20avel tschientaner. Igl è la maschina ch'è a nus il pli datiers emoziunalmain e corporalmain cun sia entira fascinaziun. Tants han sa laschà fotografar davant in auto, èn sesids sin l’auto, han tutgà en quel.» Quai di Simon Bundi, istoricher e mainaproject dal cudesch «Das Jahrhundert des Automobils» da l’Institut per la perscrutaziun da la cultura grischuna.

Simon Bundi mit einem alten Auto
Legenda: Simon Bundi da l'Institut per la cultura grischuna ha perscrutà co che l'auto è daventà popular ils ultims 100 onns en il Grischun. RTR

Per RTR è Petra Rothmund è ida a la tschertga da persunas che han sa laschà fotografar davant in auto. Quellas raquintan lur istorgias persunalas che mussan co che l'auto è daventà – suenter ina partenza crappusa – populars en il Grischun.

Ina selecziun dad uschè fotografias

«El è stà curaschus ed ha prendì gronds ristgs»

Sco um curaschus descriva Flurin Denoth da Scuol ses tat Oscar Denoth ch'è stà il piunier da l'auto en il Grischun. Il 1919 aveva la regenza grischuna dà il permiss da charrar sin tschertas vias. Oscar Denoth da Scuol, naschì il 1891, era martgadant da laina da quest temp. El ha vendì tut ses 12 chavals per cumprar in camiun per 42'000 francs. Cun quest camiun ha el fatg sco emprim la patenta dad ir cun auto en il Grischun. Ina giada ch’il scumond è stà abolì il 1925 ha Oscar Denoth cumprà in auto per far da taxi. Quai è stada l’entschatta da la dinastia d’autos dals Denoths da Scuol ch'ha cuzzà trais generaziuns.

Flurin Denoth mit einem VW Käfer
Legenda: Flurin Denoth, sa regorda bain da ses tat  Oscar Denoth ch'è stà il piunier da l'auto en il Grischun. RTR

«Jau aveva 80 autos da mattet»

Romano Plaz da Savognin posseda anc adina ses autos da termagls. Per l'um da 84 onns èn quels ses stgazis. Sin in viadi en il Tessin aveva el survegnì in signal da glisch da termagls. Il mattet n'aveva anc mai vis avant in tal object. Romano Plaz posseda era in model dals autos da cursa da Maloja. Quels «renners» sajan dentant mai propi stads ses favurits. El preferiva autos normals sco camiuns e quels da la Posta.

Mann mit Spielzeugauto
Legenda: La collecziun d’ autos da Romano Plaz dumbra varga 80 models dals onns 40. RTR

«Quai fiss insatge per mai»

Cura che Barbara Darms ha vis da giuvna in inserat cun il titel «Fahrlehrer/Fahrlehrerin, der Beruf der Zukunft», ha ella pensà: «Quai fiss insatge per mai». Uschia daventa ella anno 1964 l’emprima scolasta dad ir cun auto en il Grischun. Ella ha vis ed udì bler durant 60 onns sco scolasta d’ir cun auto. L'auto sco tal, ma cunzunt il pudair dar vinavant a la glieud insatge, haja fascinà ella sia entira vita, di la dunna da 87 onns.

Barbara Darms èFahrlehrerin
Legenda: Barbara Darms è ina legenda tar ils scolasts e las scolastas dad ir cun auto el Grischun. RTR

«Insaco era l'auto in commember da famiglia»

Tar la famiglia Casutt da Domat steva adina in auto avant chasa. Perquai di Pierino Casutt che l'auto era sco in commember da famiglia. Ses bab era cumiss tar ina firma americana che vendeva ieli sin l'entir mund. El survegniva mess a disposiziun mintga dus onns in nov auto. Quai era insatge fitg spezial per l’entira famiglia. Els hajan adina dà in commentari davart ils autos e la mamma haja nudà quai en ses diaris.

Pierino Casutt und das Auto-Tagebuch
Legenda: Ils diaris da sia mamma decleran danunder che Pierino Casutt ha sia passiun per autos. RTR

RTR Cuntrasts 17:25

Artitgels legids il pli savens