«L'auto è la pli impurtanta invenziun dal 20avel tschientaner. Igl è la maschina ch'è a nus il pli datiers emoziunalmain e corporalmain cun sia entira fascinaziun. Tants han sa laschà fotografar davant in auto, èn sesids sin l’auto, han tutgà en quel.» Quai di Simon Bundi, istoricher e mainaproject dal cudesch «Das Jahrhundert des Automobils» da l’Institut per la perscrutaziun da la cultura grischuna.
Per RTR è Petra Rothmund è ida a la tschertga da persunas che han sa laschà fotografar davant in auto. Quellas raquintan lur istorgias persunalas che mussan co che l'auto è daventà – suenter ina partenza crappusa – populars en il Grischun.
Ina selecziun dad uschè fotografias
-
Bild 1 von 31. Bildquelle: RTR.
-
Bild 2 von 31. Bildquelle: RTR.
-
Bild 3 von 31. Bildquelle: RTR.
-
Bild 4 von 31. Bildquelle: RTR.
-
Bild 5 von 31. Bildquelle: RTR.
-
Bild 6 von 31. Bildquelle: RTR.
-
Bild 7 von 31. Bildquelle: RTR.
-
Bild 8 von 31. Bildquelle: RTR.
-
Bild 9 von 31. Bildquelle: RTR.
-
Bild 10 von 31. Bildquelle: RTR.
-
Bild 11 von 31. Bildquelle: RTR.
-
Bild 12 von 31. Bildquelle: RTR.
-
Bild 13 von 31. Bildquelle: RTR.
-
Bild 14 von 31. Bildquelle: RTR.
-
Bild 15 von 31. Bildquelle: RTR.
-
Bild 16 von 31. Bildquelle: RTR.
-
Bild 17 von 31. Bildquelle: RTR.
-
Bild 18 von 31. Bildquelle: RTR.
-
Bild 19 von 31. Bildquelle: RTR.
-
Bild 20 von 31. Bildquelle: RTR.
-
Bild 21 von 31. Bildquelle: RTR.
-
Bild 22 von 31. Bildquelle: RTR.
-
Bild 23 von 31. Bildquelle: RTR.
-
Bild 24 von 31. Bildquelle: RTR.
-
Bild 25 von 31. Bildquelle: RTR.
-
Bild 26 von 31. Bildquelle: RTR.
-
Bild 27 von 31. Bildquelle: RTR.
-
Bild 28 von 31. Bildquelle: RTR.
-
Bild 29 von 31. Bildquelle: RTR.
-
Bild 30 von 31. Bildquelle: RTR.
-
Bild 31 von 31. Bildquelle: RTR.
«El è stà curaschus ed ha prendì gronds ristgs»
Sco um curaschus descriva Flurin Denoth da Scuol ses tat Oscar Denoth ch'è stà il piunier da l'auto en il Grischun. Il 1919 aveva la regenza grischuna dà il permiss da charrar sin tschertas vias. Oscar Denoth da Scuol, naschì il 1891, era martgadant da laina da quest temp. El ha vendì tut ses 12 chavals per cumprar in camiun per 42'000 francs. Cun quest camiun ha el fatg sco emprim la patenta dad ir cun auto en il Grischun. Ina giada ch’il scumond è stà abolì il 1925 ha Oscar Denoth cumprà in auto per far da taxi. Quai è stada l’entschatta da la dinastia d’autos dals Denoths da Scuol ch'ha cuzzà trais generaziuns.
«Jau aveva 80 autos da mattet»
Romano Plaz da Savognin posseda anc adina ses autos da termagls. Per l'um da 84 onns èn quels ses stgazis. Sin in viadi en il Tessin aveva el survegnì in signal da glisch da termagls. Il mattet n'aveva anc mai vis avant in tal object. Romano Plaz posseda era in model dals autos da cursa da Maloja. Quels «renners» sajan dentant mai propi stads ses favurits. El preferiva autos normals sco camiuns e quels da la Posta.
«Quai fiss insatge per mai»
Cura che Barbara Darms ha vis da giuvna in inserat cun il titel «Fahrlehrer/Fahrlehrerin, der Beruf der Zukunft», ha ella pensà: «Quai fiss insatge per mai». Uschia daventa ella anno 1964 l’emprima scolasta dad ir cun auto en il Grischun. Ella ha vis ed udì bler durant 60 onns sco scolasta d’ir cun auto. L'auto sco tal, ma cunzunt il pudair dar vinavant a la glieud insatge, haja fascinà ella sia entira vita, di la dunna da 87 onns.
«Insaco era l'auto in commember da famiglia»
Tar la famiglia Casutt da Domat steva adina in auto avant chasa. Perquai di Pierino Casutt che l'auto era sco in commember da famiglia. Ses bab era cumiss tar ina firma americana che vendeva ieli sin l'entir mund. El survegniva mess a disposiziun mintga dus onns in nov auto. Quai era insatge fitg spezial per l’entira famiglia. Els hajan adina dà in commentari davart ils autos e la mamma haja nudà quai en ses diaris.