60% da la populaziun svizra inditgeschan da far diever da meds d'intelligenza artifiziala (IA) almain da temp en temp. Quai è da leger en l'IGEM-Digimonitor 2025. Ed uschia na fa quai era betg surstar che l'IA è era omnipreschenta en las stanzas da scola. Ma co va ins enturn cun quai? Nus avain discurrì cun dus scolasts da la scola superiura Flem.
«Per prender la via curta»
Co che sias scolaras e ses scolars dovrian meds sco ChatGPT saja fitg different, raquinta il scolast dal stgalim superiur Pascal Streiff: «Jau chat anc adina scolars e scolaras che na lavuran betg cun quai, che fan in grond pensum sezs, che studegian sezs, che n'han anc betg chattà ora co ch'ins pudess duvrar l'intelligenza artifiziala u ch'eviteschan quella. Ma i dat er auters, ed igl ha era scolars e scolaras ch'èn propi marschs e dovran l'IA per prender la via curta.»
Pascal Streiff dat gia 20 onns scola, actualmain a Flem. Uschia sco ses collega Ulisses Spescha, ch'ha gia 30 onns experientscha cun dar scola sin stgalim aut. Quel manegià: «Els pon scursanir la lavur ch'els han a chasa extrem cun duvrar ChatGPT. Matematica va super, chemia va super, istorgia va super, concepts etc. Ma ins senta che quai n'è betg lur tenuta, betg lur pleds ch'els dovran. Ed els na san suenter betg la materia. Ils pensums èn lura fatgs, ma ma emprendì n'han quests scolars lura betg, quai è il problem.»
Ma na fiss quai betg l'incumbensa da scolastas e scolasts da dar pensums uschia ch'ins na po betg schliar els cun intelligenza artifiziala? Quai na saja gnanc uschè simpel, declera Pascal Streiff «Mintga dumonda pon ins dar en e quai han las scolaras ed ils scolars sentì. Ch'ins po copiar la dumonda ed ins po perfin dar en l'entir fegl e dir: dai a mai las respostas. Ed il bler dat quai insatge. Forsa na va quai betg si, ma in pèr gnanc na studegian quai e surpiglian simplamain. E pensan, quai è lura schon bun, quai vegn gea d'ina «intelligenza». Qua crai jau ch'i saja noss pensum cunzunt da mussar si lura, pertge che quai na po betg ir ni chattar autras furmas.»
Quai è lura schon bun, quai vegn gea d'ina «intelligenza».
Perquai turnia ins savens enavos sin preschentaziuns a bucca – cun placats ed agens pleds. Uschia senta ins spert sche quel u quella che raquinta, chapescha er da tge ch'ella discurra.
Ma intelligenza artifiziala n'è betg adina scumandada. Ins na dastga dentant betg vender in pensum ch'è vegnì generà d'in utensil, sco il ses agen. Perquai datti in codex per ils scolars e las scolaras da Flem. Ed er ils geniturs hajan lur responsabladad da reflectar cun ils uffants co ch'els emprendan.
Intelligenza artifiziala sco schanza
E l'intelligenza artifiziala saja er ina schanza, di Ulisses Spescha: «Sco scolast sent jau che jau na dovr da tut quel material ch'è en ils ordinaturs davos en stgaffa nagut pli. Sche jau fatsch in tema actual sco Hamas, sco ils dazis da Trump u er in tema da matematica sco binoms e trinoms, lura poss jau ir sin ChatGPT u Copilot, ed en duas minutas hai jau in fegl da lavur u in input da teoria, ch'jau avess duvrà avant forsa in'ura». Ma er els sco scolasts e scolastas stoppian star attents e critics! E quai fan els era, tranter auter tras scolaziuns e barats.
Fai insumma anc senn da dar pensums en il temp dad IA?
Cun in pèr clics survegnin nus quasi ina resposta sin mintga dumonda. E per quai na stuain nus gnanca savair scriver. In clic sin il microfon e schon savain nus raquintar a ChatGPT, e sco che tut ils auters instruments han num, tge che nus vulessan gugent dad els. Suenter pauc mument, ina resposta che tuna savens detg persvadenta.
Quai han era scolaras e scolars remartgà. Fai perquai insumma anc senn en temps da ChatGPT e co, da dar pensums da scola? Il scolast Pascal Streiff da la scola superiura da Flem di: «Davart pensums avain nus adina puspè da discutar, nus avain ussa puspè ina gruppa da scolastas e scolasts che sa fatschenta cun pensums. Nus essan era qua vidlonder. Ed i na va betg mo per IA e pensums, i va insumma en general per pensums, gea u na.»
Anc saja quai in «plus»
Anc datti pensums a Flem, perquai che scolaras e scolars duain emprender co ch'els pon emprender sulets. Pascal Streiff explitgescha: «Co stoss jau planisar in pensum? Co stoss jau m'organisar per avair fatg in pensum fin lura e lura. Gist quels che han examens. Co sai jau m'organisar per emprender? Er quai ston els lura gea per part far a chasa.» Perquai valan a Flem ils pensums anc adina sco «plus».
Ma ins vesa era sfidas ch'i dat cun pensums, di Pascal Streiff: «Ch'i dat problems a chasa, sch'ils geniturs ston currer suenter e dir als uffants «fai, fai, fai». U sch'els han il sentiment ch'i saja forsa mo pervi dals pensums che tschertas chaussas na funcziuneschan betg endretg. Quai po dar in squitsch tar il scolar u la scolara. E quai vulain nus atgnamain schon era evitar. Quai avain nus era ad egl. Uschia datti adina puspè in pau ina discussiun. Pertge èn pensums buns, pertge betg. Ed ins guarda er in pau sche vegn ora novs studis e tge che auters pensan.»
Pertge che la magistraglia emprenda da dar pensums
Ed era la Scol'auta da pedagogia dal Grischun vesa pensums vinavant sco necessaris, lur rectur, Reto Givel di: «Forsa èsi l'emprim impurtant da vesair, co che pensums duessan insumma esser, independent da l'intelligenza artifiziala. La perscrutaziun di che pensums han gist sin il stgalim primar in fitg pitschen effect, en reguard a la prestaziun. Quai sa mida lura en il stgalim superiur. E sch'ins dovra pensums sin il stgalim primar, èsi impurtant ch'els sajan curts, ch'els na sajan betg repetitivs e ch'ins survegnia feedback sin els. Quai po augmentar l'effect.»
Tar la scolaziun da la magistraglia da l'avegnir saja impurtant che quella sappia s'adattar a quai che lur patruna futura pretenda: «I dat fitg bleras chasas da scola che vulan pensums. E lura èsi impurtant che noss students e nossas studentas emprendian da concepir ils pensums uschia ch'els fan era senn, ch'els promovian l'emprender, ch'i haja elements adaptivs lien, ed uschia enavant».
I para che pensums vegnian a restar per il mument ina part dal mintgadi da scola en il Grischun. Scolastas e scolasts èn ozendi dentant anc pli dumandads che pli baud, co ch'els dattan e tge pensums ch'els dattan, per ch'els hajan il dretg effect.
Co vegnan scolasts e scolastas preparads sin la nova realitad en stanza da scola?
Il rectur da la Scol'auta da pedagogia dal Grischun, Reto Givel, di: «Qua èsi er impurtant che noss students e nossas studentas enconuschian sezs l'utilisaziun dals models linguistics gronds e ch'els sajan er pli avanzads che lur agens scolars e scolaras.»
Curs dumandads
Questa nova realitad en stanza da scola po esser ina sfida; «La magistraglia gia scolada è vegnida surprendida da quest svilup tecnologic sco nus sezs er sco phGR. Nus avain fitg blers early adopters tar nus ch'èn siglids si fitg baud sin il tren ed avain perquai ina gronda cumpetenza en chasa. E correspundentamain èn er nossas purschidas da furmaziun supplementara, che nus purschain en connex cun models linguistics gronds, fitg dumandads. Pia jau schess che la magistraglia è sin buna via da «s'armar» fitg bain.»
Pli simpel saja la tematica per persunas che han dapli affinitad cun tecnologias, ma er quellas dovrian sustegn, di Reto Givel; «Quels ch'èn oz en scolaziun han l'avantatg che la digitalitad tutga tar lur mintgadi. Ma ins sto adina er far attenziun cun ils digital natives. Savens han ils giuvens bain main, ni quasi nagina tema da barrieras en l'utilisaziun dals instruments, ma cumpetenzas propi raffinadas n'han els era anc betg. E là dovran els er sustegn, er da noss docents e docentas.» I saja in grond tema tar la scolaziun da scolastas e scolasts. E quai vegn probablamain anc a restar in temp uschia.