L'econom Arnold Bachmann – ch'è ì en pensiun sco directur da l'Ospital chantunal dal Grischun avant bundant quatter onns – enconuscha la Surselva sco segundindigen cun ina chasa da vacanzas ad Andiast. Pervia da sia anteriura professiun enconuscha el er il Spital regiunal Surselva ed intgins auters ospitals regiunals dal Grischun.
Nus avain blers ospitals fitg pitschens en Grischun. Quai na datti uschia strusch en l'ulteriura Svizra.
La crisa dals ospitals regiunals en Grischun declera Arnold Bachmann cun trais cumponentas: L'emprima haja da far cun las tariffas dals ospitals che pertutgian betg mo ils ospitals grischuns, mabain passa trais quarts da tut ils ospitals svizzers.
La segunda cumponenta saja la situaziun grischuna cun 150 valladas. Nus hajan blers ospitals fitg pitschens, quai ch'i dettia strusch en l'ulteriura Svizra. E sco terza cumponenta numna Arnold Bachmann ils mandats da prestaziun ch'il chantun haja fatg il 2012 cun ils ospitals regiunals. Quels sajan memia vasts e multifars.
FMR: Tge vul quai dir, mandats da prestaziun memia vasts e multifars?
Arnold Bachmann: Ins po cumparegliar quai cun ina stizun cun in grond sortiment da rauba che porscha ultra da quai anc quella e tschella spezialitad. Intgins da noss ospitals regiunals han ina purschida fitg vasta. I dat offertas spezialisadas cun main che diesch cas per onn. Jau sez sun in aderent dal provediment decentral en ils ospitals regiunals. I dat studis che mussan che la maioritad da la populaziun giavischa in ospital ch'ins cuntanscha en circa 30 minutas. Jau admir co noss perdavants han construì da sias uras il provediment cun ospitals regiunals en tuttas valladas principalas.
Tge duess in ospital regiunal, sco quel da la Surselva, lura porscher e tge betg?
Sin basa dal studi, che la SanaSurselva ha laschà far, èsi cler che l'ospital da Glion – ma er auters ospitals regiunals – dovran in provediment d'urgenza, in provediment d'emprim agid ed in provediment da basa. I n'appartegna dentant betg tar il provediment da basa da per exempel far tractaments spezialisads da chemoterapia per in tumor spezial. Quels tractaments èn da far en l'ospital dal center.
En in ospital sco quel da Glion fissi perquai da sa concentrar sin ils pachets da basa da la medischina e chirurgia. Sch'i dat offertas supplementaras, lura ston quellas esser integradas en las resursas da basa. A Glion, sco center d'ina regiun turistica, èn segiramain la chirurgia d'accidents e la traumatologia chaussas che ston vegnir purschidas.
Quant fitg duai il Spital regiunal er esser in ospital per ils seniors?
Jau manegel ch'ils attempads èn la terza gruppa che duai fatschentar il Spital regiunal. La geriatria duai esser ina part da la medischina interna da l'ospital. Persunas attempadas han per il pli malsognas che fatschentan fitg la pazienta u il pazient, ma ch'in ospital regiunal po tractar bain e svelt.
In'ulteriura part dal provediment da basa èn era la ginecologia e la pediatria. Tut ils auters tractaments spezialisads, che n'èn betg integrads en quellas gruppas numnadas, èn tenor mai da far en in ospital central che ha in dumber da cas suffizient. Il Spital regiunal Surselva ha bler dapli che 1'000 cas en il pachet da basa. I na duess pia betg esser in problem da sa deliberar da quels cas ch'ins ha memia paucs.
Quai che chaschuna discussiuns en las regiuns ed er en Surselva è l'existenza futura da la partiziun da naschientschas?
Tar quella tematica ma lubesch jau da guardar ord in'autra optica la ginecologia e pediatria che s'auda era tar il provediment da basa. La planisaziun dad ospitals en il chantun Turitg parta da 1'000 naschientschas per onn sco minimum per porscher ina partiziun da naschientschas. Quel studi na pudain nus betg duvrar per il Grischun perquai ch'el na resguarda betg la selecziun da ristga.
En il Grischun essan nus per cletg en la situaziun fitg positiva che nus avain ginecologas e ginecologs ch'èn fitg conscients da las ristgas che naschientschas pon chaschunar. Ellas ed els cusseglian d'ir en il ospital central en in cas da ristga. Nus avain gia oz en il Grischun 40 da las naschientschas regiunalas che succedan a Cuira per quels motivs.
Tge vul quai dir per la partiziun da naschientschas a Glion?
Il problem a Glion n'èn betg ils circa 100 dis cun naschientschas per onn. Il problem èn quels 265 dis u dapli ch'i na dat naginas naschientschas. Jau hai discurrì cun ina spendrera d'in auter ospital regiunal cun ina partiziun da naschientschas sumeglianta. Quella spendrera ha ditg ch'ella haja assistì a la davosa naschientscha avant otg mais, perquai che mintga giada ch'ella aveva servetsch, na devi nagina naschientscha. Il persunal n'è betg occupà, ma sto esser preschent set dis durant 24 uras.
E perquai ch'ins sto savair organisar ina naschientscha en in cas d'urgenza entaifer diesch minutas pertutga quai set gruppas da professiun en il ospital. E quai tut per ina purschida che manca a Glion durant 250 dis. Jau hai quintà atras quels custs per intgins ospitals regiunals e sun vegnì a la conclusiun che quai munta circa dus milliuns deficit per onn, sch'ins quinta propi tut ils custs. Sco purtader da decisiuns politicas regiunal pon ins pajar quel deficit, sch'ins vul. Igl è dentant ina part fitg deficitara era en il Ospital regiunal Surselva.
Pertge na datti betg alternativas pli favuraivlas?
I n'è betg scumandà da far propostas. Jau ma dumond per exempel pertge ch'i n'è betg pussaivel da far ord il ospital Fontana dad oz a Cuira in hotel da parturir per l'entir chantun. Lura savessan las mammas futuras entrar en quel hotel ad uras e parturir cura ch'igl è uschè lunsch. Ed il ospital per cas d'urgenza fuss gist dasperas. Cun quai savess ins crear in bel e segir lieu per naschientschas, profitar dal ospital chantunal dasperas e minimisar ils custs per l'entir chantun.
Il Ospital regiunal Surselva vegn purtà da las vischnancas. È il model da la SanaSurselva actual per ils problems che sa tschentan ussa?
En il construct fundamental fiss la SanaSurselva cun las delegadas ed ils delegads da las vischnancas ina buna chaussa. Il medem vala per la nova Rait da sanadad Surselva che integrescha l'entir provediment da sanadad da la regiun. Tenor mai datti en l'Engiadina Bassa in model d'integraziun da l'entir provediment che funcziuna exemplaricamain e ch'è sa cumprovà. Sche la Rait da sanadad Surselva – ch'è gea per ina part la successura da la SanaSurselva – duai avair success, lura dovri ina structura clera che po vegnir argumentada. Igl è da stritgar consequentamain quai ch'i na dovra betg. La finamira è gea da cuntanscher respargns cun sinergias e structuras simplas. Per avair success fissi tenor mai era d'avantatg d'avair en Surselva in gremi cun experts, ma senza politichers.