La fin dals onns 50 ha cumenzà a crescher la concentraziun da CO2 en l'atmosfera. La raschun: In'unda d'ieli fitg bunmartgà è sa derasada sin l'entir mund ed i vegniva sfarlattà energia, sa regorda il perscrutader Christian Pfister ch'era da lezzas uras in giuven da 15 onns: «Da lezzas uras na era nagin conscient da las consequenzas». Pir ils onns 1988/89 vegn remartgà che las temperaturas sin il mund creschan svelt e l'onn 2001 è vegnì cumprovà ch'il midament rasant dal clima è fatg dad umans.
Igl è minimalisà il problem sch'ins discurra d'in midament dal clima. Per il mument èsi ina acceleraziun dal clima.
Sche l'energia avess gì in pretsch adequat na vegniss ella betg sfarlattada e lura avess il mund gì dapli temp da chattar soluziuns per il problem. Ils problems che sajan sa furmads cun las emissiuns dals ultims 60 onns hajan in'influenza sur bler daplirs onns – era sch'ins prendess ussa mesiras radicalas.
-
Bild 1 von 6. Auzament da las tempertauras per mais. Bildquelle: NASA.
-
Bild 2 von 6. Auzament dal Co2 en l'atmosfera. Bildquelle: MeteoSchweiz/Mauna Loa Observatory.
-
Bild 3 von 6. Auzament da la temperatura en Svizra. Bildquelle: MeteoSchweiz.
-
Bild 4 von 6. Auzament da la temperatura mundial. Bildquelle: MeteoSchweiz.
-
Bild 5 von 6. Ils facturs per l'auzament da la temperatura mundiala. Bildquelle: MeteoSchweiz.
-
Bild 6 von 6. Anomalias da la temperatura. Bildquelle: NASA.
Sch'ins po emprender insatge ord l'istorgia en general, lura ch'i dat en la politica be midaments fundamentals, sch'i dat catastrofas, di Pfister. E pir lura saja la politica pronta d'agir.
Il perscrutader vala sco pionier da l'istorgia dal clima. El na vegn dentant betg gugent reducì sin la descripziun «istoricher dal clima»: El saja era s'approfundà en la perscrutaziun da l'istorgia da la populaziun, l'istorgia agrara, l'istorgia dal nutriment, da guaud e da l'economia- tut tematicas per pudair reconstruir la situaziun dal clima.
Christian Pfister (1944) è professer emerità da l'universitad da Berna. El lavura dentant anc adina sco perscrutader liber en il Center per la perscrutaziun dal clima da l'universitad (Oeschger-Zentrum für Klimaforschung (OCCR)).
Generaziun Greta
Dapi mais va la giuventetgna sin via per protestar cunter ina societad che buffa massas da CO2 en l'atmosfera. In moviment ch'ha cumenzà en Svezia cun la giuvna activista Greta Thunberg.
Il moviment è uschè dad aut ch'era la politica na po betg ignorar u sutvalitar el. Era las elecziuns naziunalas dals 20 d'october vegnan probabel influenzadas dad in'unda verda – quai mussan almain pliras retschertgas. Quant persistenta che l'unda verda è, sa mussa suenter las elecziuns cura che la lescha da CO2 vegn debattada a fin en il parlament.
Glatscher da l'Aletsch (scenaris da l'ETH)
Dapli da l'istorgia dal clima
RR actualitad 12.00