Ils animals da niz pateschan pervi da la chalira: Vatgas èn stressadas bler pli spert da la chalira ch'ils carstgauns. Tut tenor l'umiditad da l'aria, dal vent e la radiaziun dal sulegl po quai, tenor in studi, gia capitar a partir da 16 grads. Ma er ils portgs han tut tenor umiditad da l'aria gia memia chaud a partir da 22 grads. Quai po dentant variar in zic da portg tar portg, tut tenor razza. Cun la midada dal clima daventa quest problem adina pli critic.
In problem per l'agricultura: Vatgas en stress da chalira mangian pli pauc – e perquai dattan ellas era pli pauc latg. Quai mussa in studi da l'Institut da retschertga da l'agricultura biologica. Era las gasettas talianas han dacurt rapportà, che l'associaziun d'agricultura taliana Coldiretti schazegia che la chalira muntia bun 10% fin 15% damain latg per l'Italia. Pertutgada da la chalira saja era la producziun da charn, di Stephan Birrer, veterinari per animals gronds a Gunzwil, Lucerna. Er ils «animals da charn» mangian numnadamain pli pauc. «Tar ils animals da niz èsi sumegliant sco tar nus: Sche nus avain memia chaud empruvain da sa retrair e sa mover damain.» Tut ils animals pateschan tenor Stephan Birrer da la chalira, ma cunzunt ils portgs e las vatgas.
La digestiun è il problem: Il studi da l'Institut da retschertga da l'agricultura biologica ha intercurrì, tge consequenzas che la chalira da pli lung temp ha concret per las vatgas. Ils perscrutaders han constatà che las vatgas mangian pli pauc sch'ellas han stress da chalira, perquai che la digestiun generescha era chalira e questa chalira supplementara veglian las vatgas evitar. Vatgas na san numnadamain – gist sco las nursas ed ils portgs – betg suar ed uschia na po il chaud betg mitschar. Quests animals emprovian perquai da regular lur temperatura dal corp cun buffar.
Bler pli bassa toleranza per chalira
Ensasez fissan temperaturas tranter 4 e 15 grads optimalas per las vatgas, cunquai ch'ellas na ston lura betg investir energia per regular la temperatura dal corp. Ils portgs sa sentian tenor il producent da pavel svizzer Ufa il meglier tar temperaturas da 12 fin 18 grads.
Tge ch'ins po far per ils animals: Per che las vatgas na survegnan nagin stress da la chalira, pon purs e puras preparar lieus cun aua e sumbriva. Plinavant pon els ed ellas laschar ir las vatgas sin la pastgira durant las uras pli frestgas dal di e turnar cun ellas en stalla sch'i vegn chaud. Ventilaturs, maschinas da tschajera u duschas pon esser in agid supplementar. Per ils portgs sajan tenor la branscha da portgs locala cunzunt sistems da tschjera en las stallas fitg effectivs. Ma er ina maschina che fa pli umid l'aria en stalla u duschas sin la plazza per sa muventar pon esser fitg nizziaivlas durant chaliras. «I vegn fatg fitg bler», di il veterinari Stephan Birrer. Tenor el èsi ozendi fixà en la lescha per la protecziun dals animals ch'i sto dar pussaivladads per ils portgs da sa refrestgentar.